Warszawa, 12 kwietnia 2000 r.

Pani
Prof., dr hab. Alicja Grześkowiak
Marszałek Senatu
Rzeczypospolitej Polskiej

Program "Polityka prorodzinna państwa" Rada Ministrów przyjęła w dniu 3 listopada 1999 r. Dokument ten przygotowany został przez Międzynarodowy Zespół do Spraw Opracowania Programu Polityki Prorodzinnej Państwa, powołany na początku 1998 r. przez Prezesa Rady Ministrów. Opracowanie Programu poprzedzono wnikliwą diagnozą sytuacji rodzin, zawartą w "Raporcie o sytuacji polskich rodzin", przyjętym przez Radę Ministrów w lipcu 1998 r. Program jest odpowiedzią na wnioski i postulaty wynikające z Raportu i oba te dokumenty powinny być analizowane łącznie.

Trudna i obszerna materia Programu sprawiła, że prace nad nim trwały ponad rok, a jego ostateczny kształt jest kompromisem pomiędzy ogromnymi potrzebami i ograniczonymi możliwościami, przede wszystkim finansowymi. Realizatorami Programu są zainteresowane resorty, których działania wspierane będą przez samorządy i organizacje pozarządowe.

Aczkolwiek niektóre zadania zapisane w Programie zostały podjęte już w roku 1999, a nawet 1998, to jednak jego zasadnicza realizacja rozpoczęła się po przyjęciu Programu przez Radę Ministrów, czyli właściwie w 2000 roku. Oznacza to, że pierwsza całościowa ocena wykonania Programu będzie możliwa dopiero w 2001 roku. W tej sytuacji nie znajdują uzasadnienia uwagi formułowane w stosunku do niektórych zadań, np. z zakresu problematyki mieszkaniowej, że "nie zrobiono nic w tym zakresie".

Poprawa warunków mieszkaniowych to jedno z najważniejszych zadań polityki prorodzinnej państwa. Jego realizacja to przede wszystkim wdrażanie przyjętych przez Radę Ministrów w lipcu 1999 r. "Założeń polityki mieszkaniowej państwa na lata 1999 - 2003". Ocena efektywności podejmowanych w tym obszarze działań będzie okresowo przeprowadzana. Należy przy tym nadmienić, że jednym z celów przeprowadzonej jesienią 1999 r. przez Sejm RP nowelizacji ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych było uzyskanie środków na realizację polityki mieszkaniowej państwa. Niestety, nie podpisanie tej ustawy przez Prezydenta zablokowało możliwość wdrożenia części zadań wynikających z Programu.

Program "Polityka prorodzinna państwa" jest adresowany do wszystkich rodzin, jednak, co podkreślono we wstępie do tego dokumentu, szczególnym obiektem zainteresowania jest rodzina z dziećmi. Każda, która wymaga wsparcia w wychowaniu i kształceniu młodego pokolenia. Zarówno rodzina pełna, jak i niepełna i żadna z tych rodzin nie jest traktowana gorzej. Celem Programu jest bowiem stworzenie możliwie najlepszych warunków rozwoju rodzinom tak, aby mogły one należycie wypełniać przypisane im funkcje. Nie oznacza to, że wymieniona w Oświadczeniu kwestia pomocy ludziom starym nie jest dostrzegana przez Rząd. Program "Polityka prorodzinna państwa" zakłada kształtowanie warunków dla istnienia i rozwoju rodzin i przez to wszystkich ich członków - od najmłodszych po najstarszych, także tych z rodzin niepełnych. Choć zdajemy sobie sprawę, że jest to początek tak organizowanego życia społecznego i dla wielu, po latach socjalnej opieki państwa decydującego co się komu należy, niełatwo uznać te zmiany.

Trudno zgodzić się z zarzutem, że nie zauważona została bardzo trudna sytuacja rodzin dotkniętych bezrobociem i ubóstwem. Diagnoza przedstawiona we wspomnianym "Raporcie o sytuacji polskich rodzin" pokazuje, jak wiele rodzin żyje w warunkach ubóstwa i że to groźne zjawisko utrwala się wobec postępującego procesu coraz głębszego zróżnicowania materialnego polskich rodzin. Diagnoza ta, z istoty rzeczy sprowadzona do kilku zdań, powtórzona została w Programie (str. 12). Brzmi ona następująco: "Ostatnie lata przynoszą systematyczny wzrost poziomu życia społeczeństwa. Jednakże obok widocznych oznak poprawy sytuacji finansowej przeciętnej rodziny, nadal znaczna część z nich żyje w bardzo trudnych warunkach. Jest to tym bardziej niepokojące, że w dużej mierze dotyczy rodzin wielodzietnych i rozwojowych. Rodziny te nierzadko dotknięte są bezrobociem, które stanowi główną przyczynę trudnej sytuacji materialnej wielu z nich. Zagrożenie trwałym ubóstwem zwiększa się w przypadku zamieszkiwania tych rodzin w małych miasteczkach i na wsiach".

Podkreślenia wymaga fakt, iż program "Polityka prorodzinna państwa" ma charakter otwarty i w trakcie jego realizacji możliwe jest, w wyniku bieżącej oceny sytuacji rodzin oraz efektywności wprowadzanych rozwiązań, sukcesywne aktualizowanie szczegółowych celów, a także podejmowanie nowych działań. Pomocne w ewentualnej niezbędnej modyfikacji Programu będą na pewno wszystkie konstruktywne uwagi i opinie dotyczące jego realizacji.

Rządowy program "Polityka prorodzinna państwa" był w dniu 17 marca 2000 r. przedmiotem debaty sejmowej. Mimo, iż wypowiadający się w tej sprawie posłowie zgłaszali, obok pochwał, także uwagi krytyczne, to jednak nikt nie zgłosił wniosku o odrzucenie tego dokumentu, a wręcz przeciwnie - przedstawiciele wszystkich klubów parlamentarnych uznali potrzebę jego wprowadzenia. Krytyczne opinie przedstawione podczas sejmowej debaty są wnikliwie analizowane i zostaną wzięte pod uwagę przy ewentualnej modyfikacji Programu.

Z wyrazami szacunku