Uchwała w sprawie ustawy o referendum ogólnokrajowym

U C H W A Ł A

SENATU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

z dnia 7 marca 2003 r.

w sprawie ustawy o referendum ogólnokrajowym

Senat, po rozpatrzeniu uchwalonej przez Sejm na posiedzeniu w dniu 13 lutego 2003 r. ustawy o referendum ogólnokrajowym, wprowadza do jej tekstu następujące poprawki:

1)	w art. 4: a) ust. 2 otrzymuje brzmienie: "2. Głosowanie w referendum może być przeprowadzone w ciągu jednego albo dwóch dni.", b) ust. 3 otrzymuje brzmienie: "3. Jeżeli głosowanie w referendum przeprowadza się w ciągu dwóch dni, termin głosowania określa się na dzień wolny od pracy oraz dzień go poprzedzający.";
2)	w art. 5: a) ust. 3 otrzymuje brzmienie: "3. Jeżeli głosowanie w referendum przeprowadza się w ciągu jednego dnia, głosowanie odbywa się bez przerwy od godziny 6.00 do 22.00.", b) ust. 4 otrzymuje brzmienie: "4. Jeżeli głosowanie w referendum przeprowadza się w ciągu dwóch dni, głosowanie odbywa się każdego z tych dni bez przerwy od godziny 6.00 do 20.00, a przerwa następuje od godziny 20.00 pierwszego dnia do godziny 6.00 drugiego dnia.";
3)	w art. 6 w ust. 4 skreśla się wyrazy "lub siedzib obwodowych komisji do spraw referendum,";
4)	w art. 6 w ust. 5 po wyrazach "ust. 1 i 2" dodaje się wyrazy "oraz w art. 7 ust. 2";
5)	w art. 7 w ust. 1 po wyrazach "w domach studenckich" dodaje się wyrazy "lub zespołach domów studenckich";
6)	po art. 7 dodaje się art. 7a w brzmieniu: "Art. 7a. 1. Osoby, którym przysługuje prawo udziału w referendum, wpisuje się do spisu osób uprawnionych do udziału w referendum. 2. Osoba, o której mowa w ust. 1, może być wpisana tylko do jednego spisu.";
7)	w art. 8 w ust. 1 dodaje się zdanie drugie w brzmieniu: "Spis jest sporządzany na podstawie stałego rejestru wyborców w gminie, prowadzonego na zasadach określonych w przepisach ustawy - Ordynacja wyborcza do Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej i do Senatu Rzeczypospolitej Polskiej.";
8)	w art. 8 po ust. 2 dodaje się ust. 2a w brzmieniu: "2a. Dla osób kończących 18 lat w drugim dniu głosowania sporządza się dodatkowy spis.";
9)	w art. 11 pkt 4 otrzymuje brzmienie: "4) dostarczanie komisjom obwodowym kart do głosowania w trybie określonym przez Państwową Komisję Wyborczą;";
10)	w art. 12: a) w ust. 2 pkt 1 otrzymuje brzmienie: "1) od 4 do 8 osób, a jeżeli termin głosowania w referendum został wyznaczony na dwa kolejne dni - od 6 do 10 osób, spośród kandydatów zgłoszonych przez podmioty uprawnione, o których mowa w art. 48, albo upoważnione przez nie osoby;", b) w ust. 4 po wyrazach "8 kandydatów" dodaje się wyrazy "lub, gdy termin głosowania w referendum został wyznaczony na dwa kolejne dni - więcej niż 10,", c) w ust. 5 po wyrazach "niż 4" dodaje się wyrazy "lub, gdy termin głosowania w referendum został wyznaczony na dwa kolejne dni - mniejsza niż 6";
11)	w art. 14 w pkt 2 skreśla się wyrazy "w dniu referendum";
12)	w art. 18: a) w ust. 1 po wyrazach "mężu zaufania" dodaje się wyrazy "i jego zastępcy", b) w ust. 1 dodaje się zdanie trzecie w brzmieniu: "Do zastępcy męża zaufania stosuje się odpowiednio przepisy dotyczące męża zaufania.", c) po ust. 1 dodaje się ust. 1a w brzmieniu: "1a. Przy czynnościach komisji może być obecny mąż zaufania albo jego zastępca.", d) w ust. 2 wyrazy "Przepis ust. 1" zastępuje się wyrazami "Przepisy ust. 1 i 1a";
13)	w art. 19 w ust. 1 zdanie wstępne otrzymuje brzmienie: "Na urzędowej karcie do głosowania umieszcza się:";
14)	w art. 20 w ust. 1 skreśla się wyraz "pozytywnej" i wyraz "negatywnej";
15)	w art. 24 w ust. 2 w pkt 7: a) wyraz "pozytywnych" zastępuje się wyrazem "na", b) wyraz "negatywnych" zastępuje się wyrazem "na";
16)	skreśla się art. 31;
17)	art. 32 otrzymuje brzmienie: "Art. 32. 1. Jeżeli termin przeprowadzenia referendum został wyznaczony na dwa kolejne dni, ustalenie wyników głosowania przez komisję obwodową następuje po zakończeniu głosowania w drugim dniu przeprowadzania referendum. 2. W przypadku, o którym mowa w ust. 1, komisja obwodowa po zakończeniu głosowania w pierwszym dniu: 1) zapieczętowuje otwór urny, 2) ustala protokolarnie: - liczbę niewykorzystanych kart do głosowania, - liczbę kart wydanych - na podstawie podpisów osób w spisie osób uprawnionych do udziału w referendum. 3. Po wykonaniu czynności, o których mowa w ust. 2, komisja obwodowa umieszcza w opieczętowanych pakietach odrębnie karty niewykorzystane i spis osób uprawnionych do udziału w referendum, które wraz z urną pozostają w lokalu komisji. 4. Po zakończeniu głosowania w pierwszym dniu przeprowadzania referendum i wykonaniu czynności, o których mowa w ust. 2 i 3, przewodniczący komisji zamyka lokal komisji i opieczętowuje wejście do lokalu pieczęcią komisji. Wójt lub burmistrz (prezydent miasta) zapewnia ochronę lokalu komisji w czasie przerwy w głosowaniu. 5. Przed rozpoczęciem głosowania w drugim dniu komisja obwodowa stwierdza protokolarnie, czy pieczęcie na wejściu do lokalu komisji, a także na pakietach z kartami do głosowania oraz ze spisem osób uprawnionych do głosowania są nienaruszone. 6. Minister właściwy do spraw administracji publicznej, po porozumieniu z Państwową Komisją Wyborczą, określi, w drodze rozporządzenia, szczegółowe wymagania w zakresie ochrony lokalu komisji w czasie przerwy w głosowaniu, w tym również zasady udzielania przez Policję pomocy wójtom, burmistrzom (prezydentom miast) w celu prawidłowej ochrony tych lokali. 7. Szczegółowy sposób wykonywania przez komisję obwodową czynności, o których mowa w ust. 2-5, określa, w drodze uchwały, Państwowa Komisja Wyborcza, zapewniając poszanowanie zasad przeprowadzania referendum oraz ochronę urny, pakietów i dokumentów związanych z referendum. 8. Przepisy ust. 2-7 stosuje się do obwodów głosowania utworzonych na polskim statku morskim i za granicą, z tym że: 1) obowiązek zapewnienia ochrony lokalu komisji, o którym mowa w ust. 4, spoczywa odpowiednio na kapitanie statku i konsulu, 2) minister właściwy do spraw gospodarki morskiej, po porozumieniu z Państwową Komisją Wyborczą, określi, w drodze rozporządzenia, szczegółowe wymagania oraz obowiązki kapitana polskiego statku morskiego w zakresie ochrony lokalu komisji w czasie przerwy w głosowaniu, 3) minister właściwy do spraw zagranicznych, po porozumieniu z Państwową Komisją Wyborczą, określi, w drodze rozporządzenia, szczegółowe wymagania oraz obowiązki konsula w zakresie ochrony lokalu komisji w czasie przerwy w głosowaniu.";
18)	w art. 36 w ust. 5 dodaje się zdanie drugie w brzmieniu: "Uchwałę Państwowej Komisji Wyborczej podaje się do wiadomości publicznej i ogłasza w Dzienniku Ustaw Rzeczypospolitej Polskiej.";
19)	w art. 36 w ust. 6 wyrazy "i Prezesa Rady Ministrów" zastępuje się wyrazami ", Prezesa Rady Ministrów oraz Sąd Najwyższy";
20)	skreśla się art. 44 i 45;
21)	w art. 48 w ust. 7 wyrazy "5 sędziów" zastępuje się wyrazami "3 sędziów";
22)	w art. 63 ust. 6 otrzymuje brzmienie: "6. Jeżeli po przeprowadzeniu postępowania, o którym mowa w ust. 5, liczba prawidłowo złożonych podpisów przez osoby popierające wniosek jest mniejsza niż ustawowo wymagana, Marszałek Sejmu wyznacza termin 14 dni na uzupełnienie brakującej liczby podpisów. Postanowienie w tej sprawie wraz z uzasadnieniem doręcza się niezwłocznie pełnomocnikowi.";
23)	w art. 63 dodaje się ust. 6a w brzmieniu: "6a. W przypadku nieuzupełnienia podpisów w wyznaczonym terminie Marszałek Sejmu odmawia przyjęcia wniosku. Postanowienie w tej sprawie wraz z uzasadnieniem doręcza się niezwłocznie pełnomocnikowi.";
24)	w art. 63 w ust. 7 wyrazy "o którym mowa w ust. 6" zastępuje się wyrazami "o którym mowa w ust. 6 i 6a";
25)	w art. 65: a) w ust. 1 pkt 3 otrzymuje brzmienie: "3) termin przeprowadzenia referendum;", b) ust. 2 otrzymuje brzmienie: "2. Jeżeli głosowanie w referendum przeprowadza się w ciągu dwóch dni, uchwała Sejmu lub postanowienie Prezydenta Rzeczypospolitej, o których mowa w ust. 1, określają również terminy przeprowadzenia głosowania.";
26)	w art. 71 w ust. 3 po wyrazach "art. 64" dodaje się wyrazy "i 65 ust. 1";
27)	art. 95 otrzymuje brzmienie: "Art. 95. W ustawie z dnia 12 kwietnia 2001 r. - Ordynacja wyborcza do Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej i do Senatu Rzeczypospolitej Polskiej (Dz. U. Nr 46, poz. 499, Nr 74, poz. 786 i Nr 154, poz. 1802 oraz z 2002 r. Nr 14, poz. 128, Nr 113, poz. 984, Nr 127, poz. 1089 i Nr 153, poz. 1271) wprowadza się następujące zmiany: 1) art. 21 otrzymuje brzmienie: "Art. 21. 1. Żołnierze pełniący zasadniczą lub okresową służbę wojskową oraz pełniący służbę w charakterze kandydatów na żołnierzy zawodowych lub odbywający ćwiczenia i przeszkolenie wojskowe, a także ratownicy odbywający zasadniczą służbę w obronie cywilnej poza miejscem stałego zamieszkania są dopisywani, na swój wniosek, do wybranego przez nich spisu wyborców, sporządzonego dla miejscowości, w której odbywają służbę. Wniosek składa się między 21 a 14 dniem przed dniem wyborów, chyba że osoby, o których mowa w zdaniu pierwszym, przybyły do miejsca ich aktualnego zakwaterowania po tym terminie. We wniosku podaje się dane wymienione w art. 11 ust. 4. 2. Przepis ust. 1 stosuje się odpowiednio do policjantów z jednostek skoszarowanych, funkcjonariuszy Biura Ochrony Rządu, Straży Granicznej, Państwowej Straży Pożarnej oraz Służby Więziennej pełniących służbę w systemie skoszarowanym. 3. Dowódcy jednostek wojskowych, komendanci oddziałów obrony cywilnej i dowódcy jednostek policyjnych oraz przełożeni funkcjonariuszy Biura Ochrony Rządu, Straży Granicznej, Państwowej Straży Pożarnej oraz Służby Więziennej są obowiązani zapewnić żołnierzom, ratownikom, policjantom oraz funkcjonariuszom możliwość wykonania uprawnień wynikających z przepisu ust. 1. 4. Minister Obrony Narodowej, minister właściwy do spraw wewnętrznych oraz Minister Sprawiedliwości, każdy w zakresie swojej właściwości, po porozumieniu z Państwową Komisją Wyborczą, określą sposób realizacji obowiązków, o których mowa w ust. 3, uwzględniając konieczność zapewnienia wyborcom, o których mowa w ust. 1 i 2, możliwości wykonywania funkcji członków obwodowych komisji wyborczych i mężów zaufania."; 2) po art. 43 dodaje się art. 43a w brzmieniu: "Art. 43a. 1. Państwowa Komisja Wyborcza wykonuje czynności wynikające ze sprawowanego nadzoru nad prowadzeniem i aktualizowaniem rejestru wyborców oraz sporządzaniem spisów wyborców, a w szczególności: 1) kontroluje prawidłowość prowadzenia i aktualizowania rejestru wyborców oraz sporządzania spisów wyborców, 2) bada zgodność danych rejestru wyborców i spisów wyborców z danymi ewidencji ludności i aktów stanu cywilnego w gminie, 3) występuje z urzędu do właściwych organów o wykreślenie z rejestru wyborców lub spisu wyborców osób, które zostały wpisane do rejestru lub spisu z naruszeniem przepisów prawa, 4) gromadzi i podaje do publicznej wiadomości, nie rzadziej niż raz na kwartał, informację o liczbie wyborców objętych rejestrem wyborców w gminach, 5) podaje do publicznej wiadomości, według gmin, informację o liczbie wyborców wpisanych do spisów wyborców według stanu na dzień ich sporządzenia dla danych wyborów. 2. Czynności, o których mowa w ust. 1, Państwowa Komisja Wyborcza wykonuje przy pomocy Krajowego Biura Wyborczego. Szczegółowy sposób wykonywania tych czynności, w celu zapewnienia właściwego ich wykonania, określa regulamin Państwowej Komisji Wyborczej. 3. Minister właściwy do spraw administracji publicznej określi, na wniosek Państwowej Komisji Wyborczej, w drodze rozporządzenia, obowiązki organów prowadzących sprawy ewidencji ludności w zapewnieniu Państwowej Komisji Wyborczej wykonania jej zadań związanych z nadzorem nad prowadzeniem i aktualizowaniem rejestru wyborców oraz sporządzaniem spisów wyborców, w tym tryb udostępniania dokumentów oraz przekazywania informacji o liczbie mieszkańców ujętych w ewidencji ludności i liczbie wyborców wpisanych do rejestru wyborców i spisów wyborców oraz zasady i formy współdziałania organów administracji rządowej z Krajowym Biurem Wyborczym w tym zakresie.".".

WICEMARSZAŁEK SENATU

Kazimierz KUTZ

Uzasadnienie

Senat wprowadził do ustawy o referendum ogólnokrajowym dwadzieścia siedem poprawek. Izba zgodziła się z przyjętym przez Sejm rozwiązaniem przewidującym dla organu zarządzającego referendum możliwość wyboru jednodniowego lub dwudniowego referendum. Jednocześnie Senat dostrzegł potrzebę wprowadzenia niezbędnych zmian do przyjętego przez Sejm rozwiązania. Znalazło to wyraz między innymi w poprawkach dotyczących kwestii liczenia terminów czynności referendalnych. Senat wprowadził pojęciowe rozróżnienie terminu przeprowadzenia referendum oraz terminów (dni) głosowania w referendum. Izba miała na celu podkreślenie, że termin referendum musi być konkretny i jednodniowy, ponieważ od tej daty liczą się wstecz terminy czynności referendalnych. Dwudniowego referendum dotyczy także poprawka do art. 4 ust. 3, w której Senat przyjął, że głosowanie może się odbyć w dzień wolny od pracy oraz dzień go poprzedzający, a nie alternatywnie - także dzień następujący, jak uchwalił Sejm. Senat uznał takie rozwiązanie za właściwe, ponieważ większość komisji obwodowych ma swoje siedziby w miejscach, w których przeprowadzanie głosowania w poniedziałek dezorganizowałoby pracę (na przykład w szkołach).

Wśród poprawek Senatu odnoszących się do dwudniowego referendum znajduje się także poprawka do art. 12 przewidująca zwiększenie składu komisji obwodowej z 4 do 6 oraz z 8 do 10 osób, a także poprawka dotycząca spisu dla osób kończących 18 lat w drugim dniu głosowania oraz poprawka określająca zasady postępowania z urną i dokumentami wyborczymi w czasie przerwy po pierwszym dniu głosowania. Senat podzielił wątpliwości związane z brakiem w ustawie regulacji dotyczącej sporządzania spisów dla obywateli kończących najpóźniej w dniu głosowania 18 lat. Przyjmując, że osoba kończąca 18 lat w drugim dniu głosowania tylko w tym dniu (a nie w pierwszym dniu głosowania) może wziąć udział w referendum, Senat wprowadził poprawkę do art. 8, zgodnie z którą dla tej grupy osób będzie sporządzany dodatkowy spis.

Senat podzielił także opinie wskazujące, że przekazywanie w depozyt urny z dokumentami wyborczymi nie gwarantuje ich bezpieczeństwa w czasie przerwy w głosowaniu oraz uniemożliwia komisji obwodowej sprawowanie pieczy nad urną. Z tych względów Izba uznała, że urna oraz pakiety z niewykorzystanymi kartami do głosowania i spis osób uprawnionych do udziału w referendum muszą pozostać w lokalu komisji. Po wykonaniu przez komisję obwodową czynności wymienionych w poprawce do art. 32, lokal komisji zostanie zamknięty, wejście do niego opieczętowane pieczęcią komisji, a ochronę lokalu w czasie przerwy w głosowaniu zapewni wójt lub burmistrz (prezydent miasta) przy pomocy Policji.

Senat w swoich poprawkach zajął się także kwestią przeprowadzania głosowania na polskim statku morskim i za granicą w przypadku dwudniowego referendum. Izba przyjęła, że będą tu miały zastosowanie zasady określone w poprawce do art. 32, z tym że ochronę lokalu komisji zapewni odpowiednio kapitan statku i konsul. Natomiast odrębności w ochronie lokalu i szczegółowe obowiązki kapitana polskiego statku morskiego oraz konsula w tym zakresie zostaną określone w rozporządzeniach.

Spośród pozostałych poprawek do mogących mieć istotne znaczenie w praktyce należy poprawka umożliwiająca wyznaczenie zastępcy męża zaufania. Senat uznał, że obserwacja przebiegu głosowania i ustalenia wyników głosowania, szczególnie w czasie dwudniowego głosowania, wiąże się z wieloma uciążliwościami i będzie celowe dzielenie się tymi obowiązkami między mężem zaufania i jego zastępcą.

Do pozostałych poprawek należą poprawki doprecyzowujące niektóre rozwiązania ustawowe, jak również takie, w których Senat dał wyraz odmiennym poglądom, jak poprawka skreślająca art. 44, a tym samym szczególny przyspieszony tryb postępowania sądowego w przypadku rozpowszechniania nieprawdziwych informacji w materiałach dotyczących referendum.