Na swym posiedzeniu zebrała się Komisja Rolnictwa i Ochrony Środowiska. W pierwszym punkcie porządku posiedzenia znalazło się rozpatrzenie ustawy o zmianie ustawy o rejestracji i ochronie nazw i oznaczeń produktów rolnych i środków spożywczych oraz o produktach tradycyjnych oraz o zmianie niektórych innych ustaw.

Nowelizacja została wypracowana na podstawie projektu rządowego. Uzasadnienie zmian w niej wprowadzonych przedstawił wiceminister rolnictwa Artur Ławniczak. Wynikają one z konieczności dostosowania obowiązujących przepisów do prawa wspólnotowego, a także z dwuletnich doświadczeń funkcjonowania listy produktów tradycyjnych i jej obsługi przez ministra właściwego do spraw rynków rolnych. Wymóg dostosowania do prawa unijnego podyktowany został zmianami we wspólnotowym systemie rejestracji i ochrony nazw pochodzenia oraz oznaczeń geograficznych produktów rolnych i środków spożywczych, a także produktów będących gwarantowanymi tradycyjnymi specjalnościami.

Znowelizowana ustawa zakłada, że aby wyroby spożywcze mogły zostać zarejestrowane jako produkty tradycyjne, będą musiały stanowić element dziedzictwa kulturowego regionu. Nowe przepisy mają na celu ujednolicenie kryteriów wpisu na listę produktów tradycyjnych. Oznacza to, że nie będą na niej umieszczane wyroby, które pomimo wytwarzania od minimum 25 lat nie mają związku z polską kulturą i tradycją. Ubiegając się o wpis na listę, producent będzie musiał dołączyć informację o produkcie i jego historii. Będzie ona podstawą do zamieszczania informacji na temat wyrobów wpisanych na listę na stronie internetowej urzędu obsługującego ministra. Za produkt tradycyjny nie może być na przykład uznany oscypek produkowany na Mazowszu.

Na przygotowanie wniosku producent będzie mógł otrzymać do 15 tys. zł, pewne środki przeznaczone zostaną także na promowanie wyrobu tradycyjnego. Obecnie na liście znajduje się 546 produktów.

Nowe przepisy zakładają również, że główny inspektor jakości handlowej artykułów rolno-spożywczych zajmie się jedynie nadzorem kontroli zgodności procesu produkcji ze specyfikacją. Będą ją natomiast wykonywały prywatne jednostki certyfikujące lub wojewódzkie inspektoraty jakości handlowej artykułów rolno-spożywczych.

Takie rozwiązanie ma zagwarantować producentom rolnym powszechny dostęp do kontroli i zapewnić możliwie niskie ceny za usługi kontrolne. Minister rolnictwa w rozporządzeniu ma określić wzór świadectwa jakości handlowej, potwierdzającego zgodność procesu wytwarzania produktów rolnych ze specyfikacją.

Przedstawicielka Biura Legislacyjnego Kancelarii Senatu zwróciła uwagę na wiele nieścisłości w sformułowaniu niektórych przepisów ustawy i przedstawiła szereg uwag o charakterze legislacyjnym.

Senator Andrzej Grzyb zaproponował cztery poprawki precyzujące przepisy ustawy, które komisja przyjęła jednogłośnie. Na sprawozdawcę komisji na posiedzenie Senatu wybrano senatora A. Grzyba.

Następnie Komisja Rolnictwa i Ochrony Środowiska rozpatrywała ustawę o zmianie ustawy o jakości handlowej artykułów rolno-spożywczych oraz niektórych innych ustaw. Ustawę omówił podsekretarz stanu w Ministerstwie Rolnictwa i Rozwoju Wsi A. Ławniczak. Głównym celem wprowadzonych zmian jest ulepszenie systemu kontroli jakości handlowej artykułów rolno-spożywczych, zwiększenie ochrony konsumentów, dostosowanie przepisów krajowych do ostatnich zmian regulacji wspólnotowych oraz zapewnienie spójności przepisów krajowych.

W rozpatrywanej nowelizacji dodano przepis, uprawniający Inspekcję Handlową do wstrzymania wprowadzania do obrotu lub do wycofania z obrotu w placówkach danego producenta całej partii zafałszowanych artykułów rolno-spożywczych, jeśli wykazały to badania próbki pobranej tylko z części partii. Obecnie można nakazać przedsiębiorcy wycofanie z obrotu tylko tej części partii, z której pobrano próbkę. Zaostrzone zostaną kary za wprowadzanie do handlu żywności o niewłaściwej jakości handlowej lub artykułów zafałszowanych. W rozumieniu ustawy są to produkty, których rzeczywisty skład nie odpowiada nazwie podanej w oznakowaniu, a często również informacji o składnikach. Na podstawie proponowanych przepisów za przekazanie do handlu wyrobów złej jakości czy zafałszowanych na producenta może zostać nałożona minimalna kara 1000 zł, a maksymalna - do 10% przychodu osiągniętego w roku rozliczeniowym, poprzedzającym rok nałożenia kary. Chodzi na przykład o nazwanie masłem tłuszczu zwierzęcego z dodatkiem olejów roślinnych.

Dodano również przepis określający właściwość miejscową organu Inspekcji Handlowej oraz przepis pozwalający na podawanie do publicznej wiadomości informacji zawartych w decyzjach wojewódzkich inspektorów inspekcji handlowej, jeżeli byłoby to istotne z punktu widzenia ochrony interesów konsumentów.

W myśl nowelizacji także główny lekarz weterynarii został zobligowany do przekazywania Komisji Europejskiej, drogą elektroniczną, informacji o liczbie miejsc produkcji z podziałem na metody chowu.

Przedstawicielka senackiego biura legislacyjnego zwróciła uwagę na szereg nieścisłości o charakterze legislacyjnym w omawianej nowelizacji.

Senator Jerzy Chróścikowski zaproponował wprowadzenie do niej jednej poprawki, a senator Lucjan Cichosz - trzech. W wyniku głosowania Komisja Rolnictwa i Ochrony Środowiska zaakceptowała zgłoszone poprawki. Na sprawozdawcę komisji wybrano senatora Przemysława Błaszczyka.

Tego samego dnia komisja zapoznała się z informacją na temat przygotowań do XIV Konferencji Stron Konwencji Klimatycznej, która odbędzie się 1-12 grudnia br. w Poznaniu.

Informację przedstawił podsekretarz stanu w Ministerstwie Środowiska Janusz Zaleski. Jego zdaniem, przygotowania do konferencji przebiegają pomyślnie, a ich stan można uznać za bardzo zaawansowany, zgodny z przyjętym harmonogramem. W ramach przygotowań organizowane są działania, których celem jest podniesienie świadomości społecznej w zakresie zmian klimatu i edukacji proekologicznej. Resort chce przybliżyć społeczeństwu skalę zagrożenia, jakie niosą ze sobą zmiany klimatu, i konieczność działania na rzecz zapobiegania temu zjawisku.

W trakcie dyskusji senatorowie zwracali uwagę, że nowe porozumienie klimatyczne ma szansę zostać zawarte dopiero w Danii. W związku z tym pytali, jakie jest znaczenie konferencji w Poznaniu. Czy zostały jasno określone cele i zadania, które chcemy wypracować w trakcie spotkania? Zwracano również uwagę na słabą promocję tego wydarzenia.

Odpowiadając na pytania, wiceminister J. Zaleski wskazał, że właśnie w Poznaniu po raz pierwszy będzie negocjowany szczegółowy tekst porozumienia: propozycje państw w kwestii pomocy finansowej, transferu technologii, redukcji emisji, przystosowania do zmian klimatycznych. Wtedy po raz pierwszy pojawi się wspólny tekst do negocjacji.

Na zakończenie wiceminister wspomniał, że zostały ostatecznie rozwiązane wszystkie problemy logistyczne, organizacyjne, komunikacyjne, sprawy bezpieczeństwa, a także dotyczące oprawy kulturalnej. Ponadto zwrócił uwagę na dwie inicjatywy Polski - organizowaną po raz pierwszy wystawę "Technologie dla ochrony klimatu" oraz "Partnerstwo dla klimatu", w ramach którego zostanie przedstawionych 36 projektów edukacyjnych, dotyczących ochrony klimatu, z udziałem polskich i międzynarodowych organizacji. Wiceminister J. Zaleski poinformował również, że prezydentem konferencji zostanie minister środowiska Maciej Nowicki.

Senatorowie z Komisji Zdrowia zapoznali się z informacją na temat kształcenia fizjoterapeutów, a także uwzględnienia tego zawodu w ustawie o zawodach medycznych.

W posiedzeniu wzięli udział wicedyrektor Departamentu Nauki i Szkolnictwa Wyższego w Ministerstwie Zdrowia Katarzyna Chmielewska, przedstawiciele Polskiego Towarzystwa Fizjoterapii - prezes Marek Kiljański, wiceprezesi Zbigniew Śliwiński i Jan Szczegielniak oraz Krzysztof Gieremek, Agnieszka Rudnicka z Departamentu Świadczeń Opieki Zdrowotnej w Centrali Narodowego Funduszu Zdrowia, a także Krzysztof Makuch z Naczelnej Rady Lekarskiej.

Informację na temat kształcenia fizjoterapeutów oraz zawodu fizjoterapeuty jako zawodu medycznego przedstawił prezes Polskiego Towarzystwa Fizjoterapeutów M. Kiljański. Jak podkreślił, zawód fizjoterapeuty jest jednym z nielicznych - oprócz lekarza, lekarza stomatologa, pielęgniarki i położnej - w którym bezpośrednio wykonuje się czynności związane z terapią pacjentów zarówno w ostrym, jak i przewlekłym okresie choroby. Pod względem liczebności fizjoterapeuci są trzecią medyczną grupą zawodową po lekarzach i pielęgniarkach.

Wiceprezes Z. Śliwiński zaapelował do senatorów o przyspieszenie prac nad projektem ustawy o zawodach medycznych. Podkreślił, że zawód fizjoterapeuty jest zawodem medycznym, a kompetencje fizjoterapeuty polskiego są porównywalne z kompetencjami fizjoterapeutów z krajów Unii Europejskiej. W innych państwach członkowskich ten zawód ma dużą niezależność w wykonywaniu zadań merytorycznych. W Polsce specjalista rehabilitacji - fizykoterapeuta jest bezpośrednio związany z ochroną zdrowia i na zasadzie partnerstwa zawodowego współpracuje z lekarzem w zakresie rehabilitacji leczniczej.

Po wysłuchaniu przedstawicieli Polskiego Towarzystwa Fizjoterapeutów oraz Ministerstwa Zdrowia komisja przyjęła stanowisko w sprawie przyspieszenia prac legislacyjnych nad projektem ustawy o zawodach medycznych. W zaakceptowanym dokumencie senatorowie postulują przyspieszenie prac nad ustawą o zawodach medycznych, koordynację działań Ministerstwa Nauki i Szkolnictwa Wyższego z Ministerstwem Zdrowia
w zakresie nadzoru nad nauczaniem zawodu fizjoterapeuty, a także zintensyfikowanie kontroli NFZ nad kwalifikacjami osób, z którymi kontraktowane są procedury fizjoterapeutyczne.

***

Senatorowie z Komisji Samorządu Terytorialnego i Administracji Państwowej zapoznali się ze sprawozdaniem z działalności regionalnych izb obrachunkowych i wykonania budżetu przez jednostki samorządu terytorialnego w 2007 roku.

W posiedzeniu wzięli udział: wiceprzewodnicząca Krajowej Rada Regionalnych Izb Obrachunkowych Iwona Bendorf-Bundorf, przedstawiciele Ministerstwa Spraw Wewnętrznych i Administracji - dyrektor Departamentu Administracji Publicznej Grzegorz Ziomek i wicedyrektor Departamentu Budżetu Zbigniew Świercz oraz wicedyrektor departamentu w Ministerstwie Finansów Marianna Borowska.

Sprawozdanie z działalności regionalnych izb obrachunkowych i wykonania budżetu przez jednostki samorządu terytorialnego w 2007 r. przedstawiła wiceprzewodnicząca I. Bendorf-Bundorf. Jak przypomniała, w bieżącym roku przypada 15. rocznica istnienia regionalnych izb obrachunkowych. Swoje sprawozdanie wiceprzewodnicząca rozpoczęła od omówienia zadań i zasad działania regionalnych izb. Następnie omówiła działalność nadzorczą i kontrolną, koordynowaną z Najwyższą Izbą Kontroli, a także działalność opiniodawczą w 2007 r. Przedstawicielka krajowej rady przedstawiła też sprawozdanie z wykonania budżetu przez jednostki samorządu terytorialnego w ubiegłym roku, zwracając uwagę na zrealizowanie dochodów samorządu w 101% i wydatków w 96,4% oraz na wzrost dochodów województw.

W swoim wystąpieniu I. Bendorf-Bundorf zasygnalizowała złą sytuację finansową zakładów opieki zdrowotnej i zagrożenie ich dalszym zadłużaniem.

Przewodniczący Komisji Samorządu Terytorialnego i Administracji Państwowej senator Mariusz Witczak, dziękując wiceprzewodniczącej Krajowej Rady Izb Obrachunkowych, wyraził uznanie za przygotowanie wnikliwego źródła informacji o działalności regionalnych izb obrachunkowych i wykonaniu budżetu przez jednostki samorządu terytorialnego.

W dyskusji senatorowie podnosili m.in. kwestię skarg samorządów na następujące po sobie w krótkim czasie kontrole kompleksowe i kontrole NIK, które ich zdaniem, są zamachem na samorządność. Członkowie komisji interesowali się także wypłatami ekwiwalentu dla strażaków na podstawie ustawy o ochronie przeciwpożarowej i rozliczaniem tego ekwiwalentu.

Wiceprzewodnicząca I. Bendorf-Bundorf wyjaśniła, że istnieją różnice w kryteriach kontroli regionalnych izb i Najwyższej Izby Kontroli, ekwiwalent natomiast przysługuje za udział w akcji i sprawę jego rozliczenia reguluje ustawa.

Senatorowie pytali również o liczbę jednostek samorządu, które osiągnęły maksymalny pułap zadłużenia, oraz o opinię izb na temat nadwyżek w budżetach samorządów, a także o zaciąganie zobowiązań długoterminowych.

Jak wyjaśniła wiceprzewodnicząca Krajowej Rada Regionalnych Izb Obrachunkowych, powstanie nadwyżki wynika z niewykonania w 2007 r. pewnych zadań przez samorządy. Poinformowała też, że nadwyżki te zostaną przeznaczone na zmniejszenie długu publicznego.

***

Posiedzenie Komisji Rolnictwa i Ochrony Środowiska zwołano w celu rozpatrzenia ustawy o zmianie ustawy o uruchamianiu środków pochodzących z budżetu Unii Europejskiej przeznaczonych na finansowanie wspólnej polityki rolnej oraz o zmianie niektórych innych ustaw.

Gośćmi komisji byli przedstawiciele Ministerstwa Rolnictwa i Rozwoju Wsi - sekretarz stanu Kazimierz Plocke i wicedyrektor Departamentu Finansowego Grażyna Madej.

Uzasadniając zmiany w ustawie, uchwalonej przez Sejm na podstawie projektu rządowego, wiceminister rolnictwa K. Plocke stwierdził, że rozpatrywana nowelizacja zmierza do dostosowania przepisów do rozporządzenia Komisji (WE) nr 259/2008 z 18 marca br., ustanawiającego szczegółowe zasady stosowania rozporządzenia Rady (WE) nr 1290/2005 w zakresie publikowania informacji na temat beneficjentów środków pochodzących z Europejskiego Funduszu Rolniczego Gwarancji i Europejskiego Funduszu Rolnego na rzecz Rozwoju Obszarów Wiejskich.

Sejmowa nowela zakłada, że informacje o unijnej pomocy udzielanej rolnikom będą publikowane na stronie internetowej Ministerstwa Rolnictwa i Rozwoju Wsi. Unijne rozporządzenie nakazuje bowiem krajom członkowskim publikowanie listy osób, które otrzymały pomoc ze środków UE. Wykaz taki powinien zawierać m.in. imię i nazwisko beneficjenta, nazwę gminy, w której mieszka, a także NIP, PESEL lub REGON.

Dane o wysokości pomocy udzielonej w danym roku powinny być publikowane do 30 kwietnia roku następnego. Dotyczy to nie tylko pomocy udzielanej w ramach Programu Rozwoju Obszarów Wiejskich ze środków UE, ale także dopłat z budżetu krajowego.

Nowe przepisy mają wejść w życie 14 dni od dnia ogłoszenia.

Podczas posiedzenia senatorowie zapoznali się także z opinią Biura Legislacyjnego Kancelarii Senatu, które stwierdziło, że ustawa nie budzi zasadniczych zastrzeżeń o charakterze legislacyjnym.

Przewodniczący Komisji Rolnictwa i Ochrony Środowiska senator Jerzy Chróścikowski zaproponował wprowadzenie jednej poprawki, doprecyzowującej przepisy ustawy. Postulowana zmianę pozytywnie ocenił wiceminister K. Plocke.

W głosowaniu komisja jednomyślnie zaaprobowała zgłoszoną poprawkę. Ustalono, że jej przyjęcie zarekomenduje Izbie senator Piotr Głowski

***

W pierwszej części posiedzenia Komisji Spraw Zagranicznych, zamkniętej ze względu na informacje chronione ustawą z 22 stycznia 1999 r. o ochronie informacji niejawnych, senatorowie spotkali się z ambasadorem nadzwyczajnym i pełnomocnym RP w Związku Australijskim Andrzejem Jaroszyńskim oraz z ambasadorem nadzwyczajnym i pełnomocnym RP w Republice Kolumbii Jackiem Perlinem.

W drugiej części posiedzenia rozpatrzono ustawę o ratyfikacji Umowy między Unią Europejską a Stanami Zjednoczonymi Ameryki o przetwarzaniu i przekazywaniu przez przewoźników lotniczych danych dotyczących przelotu pasażera (PNR) do Departamentu Bezpieczeństwa Wewnętrznego Stanów Zjednoczonych (DHS) (Umowa PNR z 2007 r.), sporządzonej w Brukseli dnia 23 lipca 2007 r. oraz w Waszyngtonie dnia 26 lipca 2007 r.

Przyjęcie ustawy rekomendował senatorom wicedyrektor Departamentu Prawno-Traktatowego w Ministerstwie Spraw Zagranicznych Janusz Łącki.

Umowa podlegająca ratyfikacji reguluje zasady przekazywania przez przewoźników lotniczych danych zawartych w "imiennym rejestrze pasażera" (Passenger Name Record - PNR) do Departamentu Bezpieczeństwa Wewnętrznego USA (Departament of Homeland Security - DHS). Poprzednią umowę tego typu podpisano w 2004 r. w sytuacji zagrożenia terroryzmem po wydarzeniach 11 września 2001 r. i wprowadzenia szczególnych zasad bezpieczeństwa i ochrony. Została ona zakwestionowana przez Europejski Trybunał Sprawiedliwości wyrokiem z 2006 r. Dlatego w 2007 r. została podpisana nowa umowa, zawierająca rozwiązania, które uwzględniają zastrzeżenia trybunału.

Prezes Urzędu Lotnictwa Cywilnego Grzegorz Kruszyński wyjaśnił, że dane PNR są danymi dotyczącymi przelotu pasażera, gromadzonymi przez przewoźników lotniczych w systemach rezerwacji. Zgodnie z umową, przewoźnicy lotniczy wykonujący pasażerskie przeloty na trasach do i ze Stanów Zjednoczonych mają obowiązek przekazywać odpowiednie - wymienione w umowie - kategorie danych PNR do Departamentu Bezpieczeństwa Wewnętrznego USA. Dane te mogą być wykorzystywane przez DHS, a także przekazywane przez DHS innym agencjom rządowym Stanów Zjednoczonych oraz państwom trzecim, ale wyłącznie do celów służących zwalczaniu terroryzmu oraz przestępstw z nim związanych, a także innych poważnych przestępstw o charakterze ponadnarodowym, w tym przestępczości zorganizowanej oraz zapobieganie tym zjawiskom. Dane PNR przez 7 lat w formie aktywnej pozostają w dyspozycji DHS. Mogą być także przekazywane na określonych zasadach innym instytucjom i agendom rządowym USA.

Zastępca generalnego inspektora ochrony danych osobowych Andrzej Lewiński zwrócił uwagę, że obecna umowa jest kompromisem między realizacją prawa obywatela do bezpieczeństwa a realizacją prawa do wolności i swobody osobistej. Stanowi jednak wyraźny postęp w zakresie ochrony danych osobowych, a przede wszystkim danych szczególnie chronionych, ujawniających pochodzenie rasowe lub etniczne, poglądy polityczne, przekonania religijne lub filozoficzne, członkostwo w związkach zawodowych oraz danych dotyczących zdrowia lub życia seksualnego danej osoby, które zgodnie z umową będą filtrowane przez DHS, a następnie niezwłocznie usuwane bez ich wykorzystania.

Podczas posiedzenia zapoznano się także z opinią Biura Legislacyjnego Kancelarii Senatu, które nie zgłosiło żadnych uwag o charakterze legislacyjnym.

Dyskusja, w której wzięli udział senatorowie Janusz Rachoń, Leon Kieres, Paweł Klimowicz i Maciej Grubski, dotyczyła katalogu danych objętych umową oraz skuteczności szczególnych metod ochrony bezpieczeństwa wobec zagrożenia terroryzmem.

W głosowaniu, na wniosek senatora L. Kieresa, Komisja Spraw Zagranicznych postanowiła 7 głosami, przy 1 głosie wstrzymującym się, zarekomendować Senatowi przyjęcie sejmowej ustawy ratyfikacyjnej bez poprawek. Na sprawozdawcę stanowiska komisji w tej sprawie wybrano senatora Krzysztofa Zarembę.

Podczas posiedzenia rozpatrzono także ustawę o ratyfikacji Układu o Stabilizacji i Stowarzyszeniu między Wspólnotami Europejskimi i ich państwami członkowskimi, z jednej strony, a Republiką Czarnogóry, z drugiej strony, sporządzonego w Luksemburgu dnia 15 października 2007 r.

Ustawę, uchwaloną przez Sejm z przedłożenia rządowego, przedstawił wicedyrektor Departamentu Prawno-Traktatowego MSZ J. Łącki. Jej celem jest wyrażenie zgody przez parlament na ratyfikację przez prezydenta RP Układu o Stabilizacji i Stowarzyszeniu między Wspólnotami Europejskimi i ich państwami członkowskimi a Republiką Czarnogóry. Podobne układy podpisano z innymi krajami położonymi na Bałkanach (Bośnia i Hercegowina - czerwiec br., Serbia - kwiecień br., Albania - 2006 r., Chorwacja - 2001 r., Macedonia - 2001 r.). Po uzyskaniu niepodległości w czerwcu 2006 r. Czarnogóra od nowa rozpoczyna procesy akcesyjne do wszystkich organizacji międzynarodowych (ONZ, Rada Europy, OBWE itd.).

Układ określa warunki współpracy między UE a Czarnogórą, w tym warunki dialogu politycznego, wzmocnienia współpracy regionalnej z perspektywą stworzenia strefy wolnego handlu oraz przepływu osób, wolności zakładania przedsiębiorstw, świadczenia usług i przepływu kapitału. Układ stwarza podstawy do współpracy w zakresie wymiaru sprawiedliwości i bezpieczeństwa, a ponadto przygotowuje Czarnogórę do pełnego członkostwa w Unii Europejskiej.

W świetle prawa unijnego układ powinien być zawarty zarówno przez Wspólnoty Europejskie, jak i wszystkie państwa członkowskie UE. Dotyczy on współpracy politycznej oraz uczestnictwa Rzeczypospolitej Polskiej w organizacji międzynarodowej, dlatego wymaga ratyfikacji za uprzednią zgodą wyrażoną w ustawie, zgodnie z art. 89 ust. 1 pkt 1 i 3 konstytucji.

W głosowaniu, na wniosek senatora L. Kieresa, Komisja Spraw Zagranicznych opowiedziała się jednomyślnie za przyjęciem bez poprawek sejmowej ustawy ratyfikacyjnej. Na sprawozdawcę stanowiska komisji w tej sprawie wybrano senatora M. Grubskiego.

***

Podczas wspólnego posiedzenia Komisji Kultury i Środków Przekazu oraz Komisji Ustawodawczej przeprowadzono pierwsze czytanie projektu uchwały w 180. rocznicę urodzin Ojca Honorata Koźmińskiego, zgłoszonego przez grupę senatorów.

W imieniu wnioskodawców projekt przedstawił senator Stanisław Karczewski. Mówiąc o ojcu Honoracie Koźmińskim, zwrócił uwagę na jego patriotyzm i niezwykłą pracowitość. Senator podkreślił, że był on wybitnym duchownym i wspaniałym organizatorem społecznej aktywności.

W projekcie uchwały okolicznościowej w 180. rocznicę urodzin ojca H. Koźmińskiego Senat oddaje hołd dokonaniom tego wybitnego kapłana patrioty, jednego z reformatorów życia społecznego i religijnego przełomu XIX i XX w. W projekcie uchwały uznano także ojca H. Koźmińskiego za godny naśladowania wzór działacza społecznego i Polaka oddanego sprawom ojczyzny. W tekście znalazł się też apel do środowisk wychowawczo-oświatowych i naukowych o popularyzowanie tej postaci i jej zasług.

Jak napisali autorzy w uzasadnieniu projektu uchwały, m.in. dzięki takim jak on żyjemy dziś w wolnej Polsce. "Lecz również tej Polsce potrzebni są ludzie wytrwali, cierpliwi, pracowici i mądrzy, którzy potrafią właściwie dobrać i zastosować środki ochrony przed największymi zagrożeniami współczesności, którzy nie poddają się, nie uginają, nie zbaczają z wytyczonego kierunku, są cisi i niezłomni" - napisali autorzy projektu.

W dyskusji senatorowie Czesław Ryszka, S. Karczewski, Krzysztof Kwiatkowski i Wojciech Skurkiewicz zgłosili wnioski o wprowadzenie poprawek do przedstawionego projektu uchwały. W głosowaniu połączone komisje jednomyślnie zaakceptowały zmiany postulowane przez senatorów. W imieniu połączonych komisji podczas drugiego czytania projektu uchwały w 180. rocznicę urodzin Ojca Honorata Koźmińskiego o jego przyjęcie wraz z przedstawionymi poprawkami wniesie senator Piotr Ł.J. Andrzejewski.

***

Podczas posiedzenia Komisji Kultury i Środków Przekazu jej przewodniczący senator Piotr Ł.J. Andrzejewski poinformował, że zwrócił się do Prezydium Senatu z wnioskiem o wyrażenie zgody na zorganizowanie 27 listopada br. konferencji "Twórcy niepodległości 1918-1922", związanej z 90. rocznicą odzyskania przez Polskę niepodległości oraz z trwającym Rokiem Olgi i Andrzeja Małkowskich. Senator przedstawił wstępny program i kosztorys konferencji oraz poprosił członków komisji o czynne włączenie się w jej organizację.

W drugim punkcie porządku dziennego posiedzenia Komisja Kultury i Środków Przekazu zajęła się sformułowaniem wniosków na użytek legislacji z senackich konferencji: "Prawo autorskie na miarę XXI wieku. Krok drugi" oraz "Muzea - nowe wyzwania. Przemysły kulturowe - perspektywa rozwoju kultury, wyzwanie dla gospodarki".

Senator P.Ł.J. Andrzejewski przypomniał, że podczas tych konferencji, zorganizowanych przez Komisję Kultury i Środków Przekazu, zostało przedstawionych szereg wniosków i uwag odnośnie do ustawy o prawie autorskim i ustawy o muzeach, dotyczących propozycji ich nowelizacji.

Przewodniczący poinformował, że uwagi zgłoszone podczas konferencji "Prawo autorskie na miarę XXI wieku. Krok drugi" zostały uwzględnione przy opracowywaniu przez Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego projektu nowelizacji ustawy o zmianie ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych i niektórych innych ustaw, który 26 września br. został przesłany do konsultacji międzyresortowych.

Przypominając konferencję "Muzea - nowe wyzwania. Przemysły kulturowe - perspektywa rozwoju kultury, wyzwanie dla gospodarki", senator P.Ł.J. Andrzejewski omówił najważniejsze wnioski i propozycje zmian dotyczące funkcjonowania muzeów, zgłoszone podczas senackiego spotkania na ten temat.

Na zakończenie posiedzenia przewodniczący Komisji Kultury i Środków Przekazu przedstawił propozycję zorganizowania w przyszłym roku dwóch konferencji, poświęconych podsumowaniu Roku Olgi i Andrzeja Małkowskich oraz myśli społeczno-politycznej Jana Pawła II.

***

Podczas wspólnego posiedzenia Komisji Samorządu Terytorialnego i Administracji Państwowej, Komisji Spraw Emigracji i Łączności z Polakami za Granicą oraz Komisji Ustawodawczej odbyło się pierwsze czytanie ustawy o obywatelstwie polskim.

W posiedzeniu uczestniczyli: marszałek Bogdan Borusewicz, szef Kancelarii Senatu RP minister Ewa Polkowska, podsekretarz stanu w Ministerstwie Spraw Wewnętrznych i Administracji Piotr Stachańczyk, dyrektor Departamentu Obywatelstwa i Repatriacji w tym resorcie Mateusz Sora, zastępca dyrektora Departamentu Konsularnego i Polonii w Ministerstwie Spraw Zagranicznych Wojciech Tyciński, ekspert w Departamencie Konsularnym i Polonii Maria Albiniak, ekspert w Kancelarii Prezydenta RP Krystyna Lachowicz oraz przedstawicielka Biura Legislacyjnego Kancelarii Senatu.

Marszałek B. Borusewicz podkreślił, że przyjmuje z zadowoleniem pierwszą tak poważną inicjatywę ustawodawczą Senatu VII kadencji. Podziękował wszystkim senatorom pracującym nad projektem ustawy i zaakcentował, że zakres uregulowań ujętych w projekcie ustawy o obywatelstwie polskim jest tak szeroki, iż nowelizacja ustawy istniejącej nie byłaby możliwa.

Zabierając głos w imieniu wnioskodawców projektu, senator Andrzej Person podkreślił ścisłą współpracę z Ministerstwem Spraw Wewnętrznych i Administracji w pracach nad projektem ustawy i podziękował za wkład wniesiony przez ten resort.

Po przedstawieniu krótkiego rysu historycznego pojęcia "obywatel" senator omówił najważniejsze założenia projektu. Przypomniał, że jest to pierwsza kompleksowa regulacja ustawodawcza dotycząca obywatelstwa polskiego od 1962 r. Proponowana ustawa ma zadośćuczynić wszelkim krzywdom uczynionym wielu Polakom poprzez odebranie im obywatelstwa na skutek zmian granic po II wojnie światowej oraz w wyniku represywności systemu komunistycznego. Ustawa przewiduje bowiem wprowadzenie instytucji przywrócenia obywatelstwa polskiego, wprowadza tryb administracyjny uzyskania obywatelstwa, ustanowienie którego narzuca nam konieczność ratyfikacji Konwencji Rady Europy dotyczącej obywatelstwa.

Projekt reguluje też kwestie związane z posiadaniem wielu obywatelstw, wprowadzając zasadę wyłączności, a więc uznawania wyłącznie obywatelstwa polskiego przez władze polskie. Obowiązywać ma również zasada ciągłości obywatelstwa - bez różnicy kiedy i według jakich przepisów zostało ono nabyte. Projekt ustawy zachowuje również wszystkie prawa związane z nabywaniem i zbyciem obywatelstwa przypisane prezydentowi RP w konstytucji.

Przedstawicielka biura legislacyjnego przedstawiła wątpliwości co do zgodności projektu ustawy z Konstytucją RP, jednocześnie podkreślając, że według opinii ekspertów sprzeczność nie zachodzi.

Podsekretarz stanu w MSWiA P. Stachańczyk wyraził ogromne zadowolenie z powodu senackiej inicjatywy w zakresie obywatelstwa. Podkreślił, że stanowi to wypełnienie zobowiązań Senatu IV kadencji i Sejmu III kadencji, które postawiły sobie za cel uchwalenie tzw. ustaw polonijnych (Karta Polaka, ustawa o repatriacji i ustawa o obywatelstwie).

W imieniu Ministerstwa Spraw Zagranicznych głos zabrał zastępca dyrektora departamentu Konsularnego i Polonii W. Tyciński. Podkreślił, że resort przyjął senacką inicjatywę z satysfakcją, odpowiada ona bowiem na zapotrzebowanie związane z opieką nad Polonią i Polakami za granicą. Eksperci ministerstwa w pewnym stopniu brali również udział w przygotowywaniu tego projektu.

W dyskusji wzięli udział senatorowie Kazimierz Kleina i Bronisław Korfanty.

W wyniku głosowania połączone komisje zaakceptowały poprawki zaproponowane przez biuro legislacyjne, a następnie przyjęły projekt ustawy wraz z tymi poprawkami. Do przedstawienia sprawozdania komisji na posiedzeniu Senatu został wybrany senator A. Person.

W uzasadnieniu projektu napisano m.in., że zawiera on zasady ogólne oraz reguluje tryb i warunki nabywania, utraty i potwierdzania posiadania lub utraty obywatelstwa polskiego, właściwość organów w tych sprawach oraz prowadzenie rejestrów. Jest on zgodny zarówno z normami Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej dotyczącymi obywatelstwa (art. 34 i art. 137), jak i zasadami wyrażonymi w Europejskiej Konwencji o Obywatelstwie.

Przedmiotowa regulacja wprowadza dwie zasady ogólne dotyczące obywatelstwa polskiego: zasadę ciągłości obywatelstwa, wyrażoną w art. 2, oraz zasadę wyłączności obywatelstwa polskiego, zawartą w art. 3 projektu. Rozwija również zasady wyrażone w Konstytucji RP w art. 34, który stanowi, że "obywatelstwo polskie nabywa się przez urodzenie z rodziców będących obywatelami polskimi. Inne przypadki nabycia obywatelstwa polskiego określa ustawa" (ust. 1) oraz, że "obywatel polski nie może utracić obywatelstwa polskiego, chyba że sam się go zrzeknie" (ust. 2).

Wyrażona w art. 2 projektu zasada ciągłości obywatelstwa polskiego gwarantuje trwałość obywatelstwa w czasie, począwszy od momentu jego nabycia, zgodnie z obowiązującymi w tym czasie przepisami, niezależnie od zmian, jakim podlega ustawodawstwo dotyczące obywatelstwa. Oznacza to, iż osoby, które nabyły obywatelstwo polskie na podstawie dawnych przepisów, następnie uchylonych lub zmienionych, jeśli go nie utraciły, zachowują je zgodnie z przepisami obowiązującymi w dacie nabycia.

Zawarta w art. 3 projektu zasada wyłączności obywatelstwa polskiego wiąże się ściśle z problemem podwójnego (lub wielokrotnego) obywatelstwa. Projekt ustawy przyjmuje - odpowiadającą realiom - zasadę dopuszczalności wielości obywatelstw przy utrzymaniu bezwzględnego priorytetu obywatelstwa polskiego. Obywatel polski może mieć równocześnie obywatelstwo obcego państwa, ale nawet wówczas jego prawa i obowiązki wobec Rzeczypospolitej Polskiej pozostają takie same jak osoby wyłącznie z obywatelstwem polskim. Nie może wobec władz polskich powoływać się ze skutkiem prawnym na posiadane równocześnie obywatelstwo obce lub na wynikające z niego prawa i obowiązki. Konsekwentnie przy nabyciu obywatelstwa polskiego rezygnuje się z wymogu zwolnienia z posiadanego dotychczas obywatelstwa obcego. Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej, nadając obywatelstwo polskie, nie będzie uzależniony od woli organów innych państw.

Projekt ustawy określa następujące sposoby nabycia obywatelstwa polskiego (art. 4):

1. z mocy prawa, tj. przez urodzenie, przysposobienie i repatriację,
2. przez nadanie obywatelstwa polskiego,
3. przez uznanie za obywatela polskiego,
4. przez przywrócenie obywatelstwa polskiego.

Podstawową formą nabycia obywatelstwa polskiego pozostaje nabycie przez urodzenie. Jako uzupełniająca pozostaje nadal zasada prawa terytorium, skutecznie dotychczas zapobiegająca wypadkom bezpaństwowości dzieci urodzonych lub znalezionych w Polsce, których rodzice są nieznani lub nie posiadają żadnego obywatelstwa. Innym ze sposobów nabycia obywatelstwa polskiego z mocy prawa jest nabycie przez przysposobienie pełne - w rozumieniu kodeksu rodzinnego i opiekuńczego - małoletniego cudzoziemca, który nie ukończył 16 lat przez osobę lub osoby posiadające obywatelstwo polskie. Przysposobienie pełne powodowało będzie nabycie obywatelstwa polskiego przez małoletniego z dniem jego urodzenia, bez względu na datę przysposobienia, jeśli nastąpi przed ukończeniem 16. roku życia przez przysposobionego. Jest to nowe uregulowanie, zgodne z wymogami Europejskiej Konwencji o Obywatelstwie. Projekt ustawy pozostawia również możliwość wyboru obywatelstwa innego państwa dla małoletniego, którego jeden z rodziców jest obywatelem polskim, a drugi cudzoziemcem (prawo opcji), jeżeli rodzice złożą oświadczenie w tej sprawie przed właściwym organem w ciągu trzech miesięcy od urodzenia się dziecka.

Podstawowym sposobem nabycia obywatelstwa polskiego przez cudzoziemca będzie jego nadanie przez prezydenta RP, który nie jest ograniczony w swoich konstytucyjnych kompetencjach żadnymi warunkami i może nadać obywatelstwo polskie każdemu cudzoziemcowi na jego wniosek. Postanowienia prezydenta w sprawach o nadanie obywatelstwa są ostateczne. W postępowaniu tym nie mają zastosowania przepisy kodeksu postępowania administracyjnego i nie służą od tych postanowień środki odwoławcze ani skarga do sądu administracyjnego.

W sposób odmienny od dotychczas obowiązujących przepisów o obywatelstwie polskim w projekcie proponuje się uregulowanie nabycia obywatelstwa przez uznanie, rozszerzając w tym zakresie kompetencje wojewody. W obowiązującym stanie prawnym o uznanie za obywatela polskiego może się ubiegać jedynie osoba o nieokreślonym obywatelstwie lub nieposiadająca żadnego obywatelstwa, jeżeli zamieszkuje w Polsce co najmniej 5 lat na podstawie zezwolenia na osiedlenie się lub zezwolenia na pobyt rezydenta długoterminowego Wspólnot Europejskich.

Zaproponowane rozwiązania powiększają krąg cudzoziemców, którzy będą mogli się ubiegać o obywatelstwo polskie w tym trybie i zapewniają jednolite traktowanie cudzoziemców ubiegających się o uznanie za obywatela polskiego, likwidują bowiem element uznaniowości w postępowaniu przed wojewodą. W drodze uznania o obywatelstwo polskie będą się mogli ubiegać cudzoziemcy, którzy w toku długoletniego pobytu w Rzeczypospolitej Polskiej zintegrowali się ze społeczeństwem polskim, znają język polski, mają zapewnione mieszkanie i źródła utrzymania, respektują polski porządek prawny oraz nie stanowią zagrożenia dla obronności lub bezpieczeństwa państwa. W wyniku postępowania administracyjnego będą mogli nabyć obywatelstwo polskie również cudzoziemcy, dla których ułatwienia w nabyciu obywatelstwa zaleca Rada Europy w Europejskiej Konwencji o Obywatelstwie: uchodźcy, osoby bez obywatelstwa, dziecko obywatela polskiego, małżonek obywatela polskiego.

Nowym tytułem nabycia obywatelstwa polskiego jest jego przywrócenie. Wprowadzenie instytucji przywrócenia obywatelstwa polskiego spełnia oczekiwania znacznej liczby byłych obywateli polskich, którzy utracili obywatelstwo polskie z przyczyn politycznych i chcą dzisiaj do niego powrócić. Kryteria podmiotowe, warunkujące nabycie obywatelstwa polskiego przez jego przywrócenie, określone zostały w art. 36 projektu. Proponuje się, aby przywrócenie obywatelstwa następowało na wniosek zainteresowanej osoby.

W uzasadnieniu projektu zwrócono uwagę, że uzależnienie przywrócenia obywatelstwa polskiego od wniesienia przez zainteresowanego wniosku w tej sprawie może budzić sprzeciw w środowiskach polonijnych. W 2000 r., podczas dyskusji w Sejmie i Senacie nad projektem ustawy o obywatelstwie polskim, podnosiły się głosy Polonii, że obywatelstwo polskie powinno być przywracane automatycznie, z mocy prawa. Zdaniem wnioskodawców projektu, przyjęcie takiego rozwiązania mogłoby jednak spowodować negatywne konsekwencje w stosunkach Polski z innymi państwami, a niekiedy byłoby sprzeczne z interesem danej osoby. Stworzyłoby też poważne problemy osobom mającym dzisiaj obywatelstwo państwa, które wyklucza możliwość posiadania podwójnego obywatelstwa.

Projekt opiera się na obowiązującej również w aktualnej ustawie zasadzie względnej niezbywalności obywatelstwa polskiego, sprowadzającej się w praktyce do zakazu pozbawiania osób obywatelstwa polskiego wbrew ich woli. Zgodnie z proponowanym przepisem art. 43 projektu ustawy, obywatel polski, który zrzekł się obywatelstwa polskiego, traci je po uzyskaniu zgody prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej. Ponadto, zgodnie z oczekiwaniami wielu środowisk polonijnych, uproszczony został tryb zrzekania się obywatelstwa polskiego, a w szczególności ograniczono wymogi dotyczące przedkładanych w tym postępowaniu dokumentów.

W projekcie zostały szczegółowo uregulowane kwestie związane z postępowaniem w sprawie potwierdzania obywatelstwa polskiego. Tryb ten wykorzystywany będzie również w razie pojawienia się w toku postępowań o nadanie obywatelstwa polskiego i wyrażenie zgody na zrzeczenie się obywatelstwa polskiego wątpliwości związanych z ustaleniem, czy wnioskodawca ma lub utracił obywatelstwo polskie. W takich wypadkach organ właściwy, czyli wojewoda, zobowiązany będzie do przeprowadzenia z urzędu postępowania w tej sprawie.

Projekt ustawy porządkuje również kwestie związane z prowadzeniem rejestrów w sprawach związanych z nabyciem i utratą obywatelstwa polskiego.

Wejście w życie nowej ustawy o obywatelstwie polskim będzie miało wpływ na wydatki budżetu państwa i pociągnie za sobą koszty w wysokości około 1 330 000 zł w skali rocznej. Nie spowoduje jednak obciążenia dla budżetów jednostek samorządu terytorialnego.

***

Na wspólnym posiedzeniu zebrały się Komisja Spraw Zagranicznych i Komisja Obrony Narodowej.

W posiedzeniu wzięli udział ambasadorowie Republiki Albanii i Republiki Chorwacji w Polsce - Florent Çeliku i Nebojsa Koharović.

W pierwszym punkcie porządku dziennego rozpatrywano ustawę o ratyfikacji Protokołu do Traktatu Północnoatlantyckiego o akcesji Republiki Albanii, sporządzonego w Brukseli dnia 9 lipca 2008 r. Przyjmując tę ustawę, Sejm zgodził się na ratyfikowanie przez prezydenta protokołów do Traktatu Północnoatlantyckiego w sprawie przystąpienia do NATO Albanii.

Założenia przedmiotowego protokołu przedstawił wicedyrektor Departamentu Prawno-Traktatowego w Ministerstwie Spraw Zagranicznych Jacek Such. Po ratyfikacji protokołu przez wszystkie państwa członkowskie i jego wejściu w życie sekretarz generalny Organizacji Traktatu Północnoatlantyckiego, w imieniu wszystkich członków, będzie mógł przekazać rządowi Republiki Albanii zaproszenie do przystąpienia do Traktatu Północnoatlantyckiego. Ma to nastąpić w kwietniu 2009 r., na następnym szczycie sojuszu, w dwóch miastach położonych nad Renem - francuskim Strasburgu i niemieckim Kehl.

Podsekretarz stanu w Ministerstwie Obrony Narodowej Stanisław Komorowski poinformował, że resort obrony w pełni popiera przystąpienie Albanii do NATO.

Pozytywną opinię o sejmowej ustawie ratyfikacyjnej przedstawiło Biuro Legislacyjne Kancelarii Senatu.

W głosowaniu, na wniosek senatora Leona Kieresa, połączone komisje postanowiły zarekomendować Senatowi przyjęcie bez poprawek ustawy o ratyfikacji Protokołu do Traktatu Północnoatlantyckiego o akcesji Republiki Albanii, sporządzonego w Brukseli dnia 9 lipca 2008 r. Na sprawozdawcę połączonych komisji podczas posiedzenia plenarnego Izby wybrano senatora Władysława Sidorowicza.

W drugim punkcie porządku dziennego akceptację połączonych komisji uzyskała ustawa o ratyfikacji Protokołu do Traktatu Północnoatlantyckiego o akcesji Republiki Chorwacji, sporządzonego w Brukseli dnia 9 lipca 2008 r. Jak wyjaśnił wicedyrektor Departamentu Prawno-Traktatowego J. Such, ustawa dotyczy przystąpienia Chorwacji do NATO i nastąpi w tych samym terminie.

Także w tym wypadku wiceminister obrony narodowej S. Komorowski wyraził pełne poparcie resortu dla przystąpienia tego kraju do NATO.

Przedstawiciel senackiego biura legislacyjnego nie zgłosił żadnych uwag do rozpatrywanej ustawy ratyfikacyjnej.

W głosowaniu, na wniosek senatora Henryka Górskiego, połączone komisje jednomyślnie opowiedziały się za przyjęciem bez poprawek ustawy o ratyfikacji Protokołu do Traktatu Północnoatlantyckiego o akcesji Republiki Chorwacji, sporządzonego w Brukseli dnia 9 lipca 2008 r. Na sprawozdawcę stanowiska połączonych komisji w tej sprawie wybrano senatora Stanisława Bisztygę

***

Porządek dzienny posiedzenia Komisji Ustawodawczej przewidywał rozpatrzenie pięciu wyroków Trybunału Konstytucyjnego:

• z 24 czerwca br. dotyczący ustawy - Kodeks postępowania cywilnego;
• z 3 czerwca br. dotyczący ustawy - Kodeks postępowania karnego;
• z 24 czerwca br. dotyczący ustawy - Kodeks postępowania karnego;
• z 15 kwietnia br. dotyczący ustawy - Kodeks karny skarbowy;
• z 26 maja br. dotyczący ustawy - Kodeks karny wykonawczy.

Wyrok Trybunału Konstytucyjnego z 24 czerwca br., dotyczący ustawy - Kodeks postępowania cywilnego, omówił przedstawiciel Biura Legislacyjnego Kancelarii Senatu Marek Jarentowski. Jak wyjaśnił, trybunał orzekł o niezgodności art. 49 ustawy z 17 listopada 1964 r. - Kodeks postępowania cywilnego w zakresie, w jakim ogranicza ona przesłankę wyłączenia sędziego jedynie do stosunku osobistego między nim a jedną ze stron lub jej przedstawicielem ustawowym, pomijając inne okoliczności, które mogłyby wywołać wątpliwości co do bezstronności sędziego - art. 45 ust. 1 konstytucji. Trybunał wyraził potrzebę interwencji ustawodawczej, w wyniku której nastąpiłaby nowelizacja zaskarżonego przepisu, umożliwiająca objęcie wszystkich przesłanek względnych, mogących wywołać wątpliwości co do bezstronności sędziego.

Przedstawiciel senackiego biura legislacyjnego poinformował, że w grudniu 2007 r. grupa posłów wniosła projekt obszernej nowelizacji kodeksu postępowania cywilnego, obejmujący także zmianę art. 49. Projekt skierowano do pierwszego czytania, do tej pory nie podjęto jednak nad nim prac. Nowelizację kodeksu postępowania cywilnego zapowiedział także prokurator generalny, ale dotychczas nie została ona wniesiona do Sejmu. W celu wykonania wyroku proponuje się, by art. 49 nadać brzmienie podobne do rozwiązania przewidzianego w ustawie - Kodeks postępowania karnego o następującej treści: "Niezależnie od przyczyn wymienionych artykule poprzedzającym, sąd wyłącza sędziego na jego żądanie lub na wniosek strony, jeżeli istnieje okoliczność tego rodzaju, że mogłaby wywoływać uzasadnioną wątpliwość co do jego bezstronności w danej sprawie".

Po zapoznaniu się z informacją biura legislacyjnego przewodniczący Komisji Ustawodawczej senator Krzysztof Kwiatkowski przedstawił wniosek o podjęcie inicjatywy ustawodawczej mającej na celu wykonanie rozpatrzonego wyroku.

W głosowaniu senatorowie poparli jednomyślnie zgłoszony wniosek. Do reprezentowania komisji w dalszych pracach nad tym projektem ustawy został upoważniony senator Bohdan Paszkowski.

Wyrok Trybunału Konstytucyjnego z 3 czerwca br., dotyczący ustawy - Kodeks postępowania karnego, omówił przedstawiciel senackiego biura legislacyjnego Piotr Radziewicz. Wyjaśnił, że trybunał orzekł o niezgodności z konstytucją art. 156 § 5 ustawy - Kodeks postępowania karnego "w zakresie, w jakim umożliwia on arbitralne wyłączenie jawności tych materiałów postępowania przygotowawczego, które uzasadniają wniosek prokuratora w przedmiocie tymczasowego aresztowania". Jak poinformował, do chwili obecnej żaden uprawniony podmiot nie wniósł inicjatywy ustawodawczej w tej sprawie.

Zgodnie z opinią P. Radziewicza zmiana ustawy - Kodeks postępowania karnego powinna polegać na stworzeniu instytucjonalnych gwarancji dostępu do części akt postępowania przygotowawczego dla podejrzanego (jego obrońcy). Chodzi tu o te akta, które uzasadniają zastosowanie albo przedłużenie wobec podejrzanego tymczasowego aresztowania. W obecnym stanie prawnym udostępnienie akt sprawy na tym etapie jest uwarunkowane zgodą prokuratora. W związku z tym ustawę - Kodeks postępowania karnego należałoby uzupełnić o przepisy expressis verbis statuujące prawo podejrzanego (jego obrońcy) do zapoznania się z aktami sprawy także w postępowaniu przygotowawczym. Mogą one mieć następujące brzmienie:

• "Art. 250. § 3a. Podejrzanemu udostępnia się akta sprawy wskazujące na istnienie podstawy i konieczność zastosowania tymczasowego aresztowania".
• "Art. 263. § 6. Z wnioskiem o przedłużenie okresu tymczasowego aresztowania należy wystąpić, z jednoczesnym przesłaniem właściwemu sądowi akt sprawy, nie później niż 14 dni przed upływem dotychczas określonego terminu stosowania tego środka. Przepis art. 250 § 3a stosuje się odpowiednio".

W konsekwencji odpowiednia zmiana powinna zostać dokonana również w art. 156 § 5 zd. 2 (przepis ten został zakresowo derogowany przez Trybunał Konstytucyjny):

• "Art. 156. § 5. Jeżeli ustawa nie stanowi inaczej, w toku postępowania przygotowawczego stronom, obrońcom, pełnomocnikom i przedstawicielom ustawowym udostępnia się akta, umożliwia sporządzanie odpisów i kserokopii oraz wydaje odpłatnie uwierzytelnione odpisy lub kserokopie tylko za zgodą prowadzącego postępowanie przygotowawcze. Za zgodą prokuratora akta w toku postępowania przygotowawczego mogą być w wyjątkowych wypadkach udostępnione innym osobom, z zastrzeżeniem art. 250 § 3a".

Po zapoznaniu się z informacją senackiego biura legislacyjnego senator K. Kwiatkowski przedstawił wniosek o podjęcie inicjatywy ustawodawczej, mającej na celu wykonanie wyroku rozpatrzonego przez komisję. W głosowaniu komisja przyjęła jednomyślnie przedstawiony wniosek i opowiedział się za wniesieniem inicjatywy ustawodawczej w sprawie nowelizacji ustawy - Kodeks postępowania karnego. Do reprezentowania komisji w dalszych pracach nad tym projektem ustawy upoważniono senatora K. Kwiatkowskiego.

Kolejny rozpatrywany wyrok Trybunału Konstytucyjnego, z 24 czerwca br., dotyczący ustawy - Kodeks postępowania karnego, omówił przedstawiciel senackiego biura legislacyjnego P. Radziewicz. Jak wyjaśnił, trybunał orzekł o niezgodności z konstytucją art. 247 § 1 ustawy - Kodeks postępowania karnego. Wyrok wywołuje skutki prawne z dniem publikacji, 19 lutego br.

P. Radziewicz poinformował, że dotychczas żaden uprawniony podmiot nie wniósł inicjatywy ustawodawczej, mającej na celu wykonanie tego wyroku Trybunału Konstytucyjnego, mimo że w opublikowanych na stronach internetowych Ministerstwa Sprawiedliwości planach legislacyjnych umieszczono projekt nowelizacji kodeksu postępowania karnego, obejmujący także zmianę art. 247 § 1, zakwestionowanego przez Trybunał Konstytucyjny (projekt z 20 maja br.).

Zdaniem legislatora, zmiana ustawy - Kodeks postępowania karnego powinna polegać na wskazaniu materialnoprawnych przesłanek zatrzymania i doprowadzenia osoby podejrzanej (oskarżonego). Pozwoliłoby to ograniczyć ewentualną możliwość arbitralnego podejmowania decyzji przez prokuratora. Unormowania wymaga zatem funkcja procesowa art. 247 § 1 kodeksu postępowania karnego, tak aby przepis ten mógł służyć realizacji podstawowych celów procesu karnego, tj. wykrywaniu i pociąganiu do odpowiedzialności karnej sprawców przestępstw oraz rozstrzyganiu spraw w rozsądnym terminie. Jednocześnie Trybunał Konstytucyjny stwierdził, że ustawodawca powinien zwrócić uwagę, aby nowelizacja nie przybrała charakteru ekstensywnego - nie wykraczała poza kryterium "konieczności" ograniczenia wolności osobistej w demokratycznym państwie prawnym.

Jak stwierdził P. Radziewicz, propozycja przygotowana przez Radę Ministrów (przywołany wcześniej projekt z 20 maja br.) oddaje istotę wyroku Trybunału Konstytucyjnego i może być traktowana jako jego wykonanie. Wydaje się, że inicjowanie przez Senat odrębnego projektu ustawy nie jest w tych warunkach zasadne. Ewentualne poprawki do ustawy wykonującej wyrok Senat może wnieść na dalszym etapie prac legislacyjnych. Jeżeli natomiast - wbrew oficjalnym zapowiedziom - Rada Ministrów nie wystąpi w najbliższym czasie z inicjatywą ustawodawczą, obejmującą zmianę art. 247 § 1 kodeksu postępowania karnego, Komisja Ustawodawcza powinna wrócić do sprawy i rozważyć uchwalenie tego przepisu poprzez rozpoczęcie prac nad senackim projektem ustawy o zmianie ustawy - Kodeks postępowania karnego.

Po zapoznaniu się z informacją senackiego biura legislacyjnego przewodniczący Komisji Ustawodawczej senator K. Kwiatkowski zaproponował, aby komisja nie wnosiła o podjęcie inicjatywy ustawodawczej w sprawie wykonania rozpatrzonego wyroku Trybunału Konstytucyjnego. W głosowaniu senatorowie jednomyślnie poparli przedstawiony wniosek.

Następnie przystąpiono do rozpatrzenia wyroku Trybunału Konstytucyjnego z 15 kwietnia br., dotyczącego ustawy - Kodeks karny skarbowy.

Rozpatrywane orzeczenie omówił przedstawiciel senackiego biura legislacyjnego P. Radziewicz. Jak wyjaśnił, trybunał orzekł o niezgodności art. 47 § 4, art. 137 § 3 oraz art. 138 § 6 ustawy z 10 września 1999 r. - Kodeks karny skarbowy w zakresie, w jakim przewidują one możliwość orzeczenia przez sąd przepadku przedmiotów tytułem środka zabezpieczającego, po uprzednim nałożeniu na sprawcę wykroczenia skarbowego kary grzywny w drodze prawomocnego mandatu karnego z art. 2 i art. 45 ust. 1 konstytucji. Jak poinformował legislator, wyrok wywołuje skutki prawne z dniem publikacji, 21 kwietnia br.

Zdaniem P. Radziewicza, podjęcie prac legislacyjnych jest uzasadnione ze względu na zakresowy charakter wyroku w tej sprawie. Z chwilą jego ogłoszenia zakwestionowane przepisy tracą bowiem moc obowiązującą jedynie w zakresie wskazanym w sentencji wyroku. W konsekwencji oznacza to, że w wypadku wykroczeń zagrożonych obligatoryjnym przepadkiem przedmiotów, stosowanie postępowania mandatowego nie może mieć miejsca. Obligatoryjny przepadek przedmiotów stanowić bowiem będzie negatywną przesłankę zastosowania postępowania mandatowego.

W związku z tym w celu wykonania rozpatrywanego wyroku przedstawiciel biura legislacyjnego zaproponował następujące zmiany w ustawie - Kodeks karny skarbowy:

• w art. 47 w § 4 uchylić zdanie drugie,
• w art. 137 w § 3 usunąć część zdania po przecinku,
• w art. 138 uchylić § 6.

W konsekwencji zmiany te oznaczać będą zakaz prowadzenia postępowania mandatowego w sytuacji, gdy zachodzi konieczność przepadku przedmiotów. Kara grzywny i jednocześnie przepadek przedmiotów będzie orzekany jednocześnie i przez jeden organ - sąd.

P. Radziewicz poinformował także, że 26 sierpnia br. do marszałka Sejmu wpłynął rządowy projekt ustawy o zmianie ustawy - Prawo celne oraz o zmianie niektórych innych ustaw, wykonujący przedmiotowy wyrok Trybunału Konstytucyjnego. 8 października br. uchwalono ustawę, którą 9 października br. skierowano do marszałka Senatu. W tej sytuacji nie jest celowe podejmowanie inicjatywy ustawodawczej.

Wobec powyższego senator K. Kwiatkowski zaproponował, by Komisja Ustawodawcza nie wnosiła o podjęcie inicjatywy ustawodawczej w sprawie wykonania rozpatrzonego wyroku Trybunału Konstytucyjnego. W głosowaniu wniosek uzyskał jednomyślne poparcie członków komisji.

Na zakończenie posiedzenia Komisji Ustawodawczej rozpatrzono wyrok Trybunału Konstytucyjnego z 26 maja br., dotyczący ustawy - Kodeks karny wykonawczy. Orzeczenie omówiła Katarzyna Konieczko z senackiego biura legislacyjnego. Jak wyjaśniła, trybunał stwierdził o niezgodności z konstytucją art. 247 § 1 ustawy - Kodeks postępowania karnego. Trybunał nie wykluczył zupełnie możliwości czasowego osadzania skazanych w celach o powierzchni mniejszej niż 3 m² w przeliczeniu na osobę, jednocześnie zastrzegł jednak, iż mogłoby to wchodzić w grę "w rzeczywiście nadzwyczajnych sytuacjach", np. przy nagłym wzroście liczby przestępstw oraz wyroków skazujących czy w wyniku katastrofy budowlanej w zakładzie karnym. Ponadto trybunał zaakcentował również, że zasady umieszczenia skazanego w takiej celi winny  być wyraźnie określone, a przepisy "(...) nie mogą pozostawiać wątpliwości co do wyjątkowości sytuacji, w których to może nastąpić, maksymalnego czasu umieszczenia skazanego w mniejszej celi, dopuszczalności i ewentualnych zasad wielokrotnego umieszczania w takiej celi oraz trybu takiego postępowania".

Jak poinformowała przedstawicielka biura legislacyjnego, wyrok wywołuje skutki prawne z upływem 18 miesięcy od daty publikacji, czyli od 5 grudnia 2009 r. Do chwili obecnej żaden uprawniony podmiot nie wniósł inicjatywy ustawodawczej, mającej na celu wykonanie tego wyroku Trybunału Konstytucyjnego.

Zdaniem K. Konieczko, wskazówkom trybunału czyni zadość następujące rozwiązanie legislacyjne, uniemożliwiające stałe "obchodzenie" zasady, ustanowionej w art. 110 § 2 kodeksu karnego wykonawczego, poprzez jasne określenie:

• okresu, na jaki osadzony mógłby zostać umieszczony w warunkach poniżej normy ("do 14 dni") i na jaki - pod warunkiem wyrażenia zgody przez sędziego penitencjarnego, a nie tylko powiadomienia go - mogłoby ewentualnie dojść do przedłużenia tego okresu, przy czym w sumie w rachubę wchodziłoby najwyżej 28 dni; nota bene ustalenie takiego łącznego okresu, będącego zarazem terminem maksymalnym, byłoby zasadne o tyle, o ile art. 143 § 1 pkt 8 k.k.w. pozwala na umieszczenie skazanego w celi izolacyjnej właśnie na okres do 28 dni. Choć to jedna z kar dyscyplinarnych, bezspornie stanowi ona najwłaściwszy punkt odniesienia ze względu na wiążącą się z nią dolegliwość, podobną do tej, jaką niesie ze sobą zakwaterowanie w celi mieszkalnej o mniejszym metrażu aniżeli ten wymagany co do zasady;
• minimalnej powierzchni celi w przeliczeniu na jedną osobę, która zawsze musi być zachowana, tj. 2 m²;
• przerwy, jaka powinna mieć miejsce pomiędzy kolejnymi wypadkami stosowania omawianego wyjątku w stosunku do tego samego osadzonego.

Ponadto należy rozważyć "przeniesienie" całej regulacji z rozdziału XXII, zatytułowanego "Przepisy przejściowe i końcowe", do części szczególnej kodeksu, ponieważ w założeniu ma to być norma prawa materialnego, której zakres obowiązywania nie będzie ograniczony czasowo, a ponadto proponowane unormowanie nie będzie też miało charakteru dostosowawczego. Wydaje się więc, że najlepszym zabiegiem byłoby dodanie w art. 110 kodeksu karnego wykonawczego zaraz po § 2, wyznaczającym zasadę, następujących paragrafów:

• § 2a. W wyjątkowych wypadkach, uzasadnionych szczególnymi okolicznościami, dyrektor zakładu karnego lub aresztu śledczego może umieścić osadzonego, na okres do 14 dni, w warunkach, w których powierzchnia w celi mieszkalnej na jedną osobę jest mniejsza od powierzchni określonej w § 2 zd. 1, jednakże powierzchnia ta nie może wynosić mniej niż 2 m². O takim umieszczeniu należy bezzwłocznie powiadomić sędziego penitencjarnego.
• § 2b. Przedłużenie terminu, o którym mowa w § 2a, wymaga zgody sędziego penitencjarnego. Łączny okres umieszczenia skazanego w warunkach określonych w § 2a nie może przekroczyć 28 dni.
• § 2c. W wypadkach przewidzianych w przepisach § 2a i § 2b należy zapewnić skazanemu udział w dodatkowych zajęciach kulturalno-oświatowych lub sportowych.
• § 2d. Przepisy § 2a i § 2b mogą być stosowane wobec tego samego skazanego nie wcześniej niż po upływie 6 miesięcy od zakończenia okresu, na który nastąpiło poprzednie umieszczenie.

Decyzje podejmowane w trybie proponowanych przepisów podlegałyby zaskarżeniu w myśl ogólnej zasady, przewidzianej w art. 7 § 1 kodeksu karnego wykonawczego, ponieważ przepis ten przyznaje skazanemu generalne prawo zaskarżania do sądu decyzji organów wymienionych w art. 2 pkt 3-6 i 10, a zatem m.in. dyrektora właściwej jednostki penitencjarnej, i sędziego penitencjarnego, z powodu jej niezgodności z prawem, jeśli ustawa nie stanowi inaczej. Tutaj jednak nie wprowadzono takiego negatywnego zastrzeżenia.

Równocześnie w związku z zasygnalizowaniem przez wypowiedzią Trybunał Konstytucyjny potrzeby zmiany § 2 ust. 4 rozporządzenia, wykonującego delegację ustawową, zawartą w art. 248 § 2 oraz wobec bezpośredniej zależności między ustaloną normą powierzchniową a pojemnością zakładów karnych czy aresztów śledczych należy także rozważyć "przeniesienie" upoważnienia z art. 248 § 2 kodeksu karnego wykonawczego do nowej jednostki redakcyjnej, a mianowicie do § 5, dodanego na końcu art. 110 tej ustawy.

Po zapoznaniu się z informacją senackiego biura legislacyjnego senator K. Kwiatkowski przedstawił wniosek o podjęcie inicjatywy ustawodawczej, mającej na celu wykonanie rozpatrzonego wyroku. W głosowaniu senatorowie jednomyślnie poparli zgłoszony wniosek i zdecydowali o podjęciu inicjatywy ustawodawczej w sprawie zmiany ustawy - Kodeks karny wykonawczy. Do reprezentowania komisji w dalszych pracach nad tym projektem upoważniono senatora M. Trzcińskiego.

***

Na swym posiedzeniu Komisja Regulaminowa, Etyki i Spraw Senatorskich przygotowała projekt uchwały w sprawie zmian w składach komisji senackich.

Senatorowie rozpatrzyli wniosek senatora Piotra Kalety o odwołanie go z Komisji Samorządu Terytorialnego i Administracji Państwowej i powołanie do Komisji Gospodarki Narodowej.

W głosowaniu, na podstawie art. 14 ust. 1 Regulaminu Senatu postanowiono jednomyślnie przedłożyć Izbie projekt uchwały zgodnie z wnioskiem senatora. Ustalono, że sprawozdawcą stanowiska komisji w tej sprawie będzie senator Piotr Zientarski.

***

Senatorowie z Komisji Praw Człowieka i Praworządności przyjęli stanowisko w sprawie ustawy o zmianie ustawy - Prawo o ustroju sądów powszechnych oraz niektórych innych ustaw.

Ministerstwo Sprawiedliwości na posiedzeniu reprezentowali: podsekretarz stanu Jacek Czaja, dyrektor Departamentu Kadr Elżbieta Rosłoń i naczelnik wydziału w Departamencie Legislacyjno-Prawnym Grażyna Leoncewicz, a Krajową Radę Sądownictwa -wiceprzewodniczący sędzia Roman Kęska i szefowa Biura KRS sędzia Irena Piotrowska.

Nowelizacja uchwalona przez Sejm, zgłoszona przez posłów Platformy Obywatelskiej, znosi tzw. awanse poziome sędziów, czyli stanowiska sędziego sądu okręgowego w sądzie rejonowym i sędziego sądu apelacyjnego w sądzie okręgowym. Awanse te zostały wprowadzone nowelizacją z czerwca 2007 r.

Dla sędziów przewidziano trzy stawki awansowe: w wysokości 107%, 115% i 120% stawki podstawowej. Wynagrodzenie zasadnicze sędziego po pięciu latach pracy podwyższane byłoby do pierwszej stawki awansowej, po 10 latach - do drugiej, po 15 do trzeciej. Przepisy te dotyczyć będą też prokuratorów.

Według danych ministerstwa sprawiedliwości wnioski o awanse poziome złożyło 1346 sędziów.

Ustawa przyjęta przez Sejm to druga nowelizacja znosząca awanse poziome. Pierwsza przed dwoma miesiącami została zawetowana przez prezydenta. Teraz czeka na zajęcie się nią przez Sejm.

Podczas posiedzenia Komisji Praw Człowieka i Praworządności opinię Krajowej Rady Sądownictwa na temat sejmowej nowelizacji prawa o ustroju sądów powszechnych przedstawił jej wiceprzewodniczący R. Kęska. Zdaniem rady, konstytucyjna zasada równości wymaga tego, aby już rozpoczęte postępowania w sprawie awansu poziomego zostały zakończone.

Wiceminister sprawiedliwości J. Czaja przypomniał natomiast, że ustawa była już przedmiotem prac legislacyjnych, ale weto prezydenckie nie zostało jeszcze przez Sejm rozpatrzone. Zwrócił uwagę, że celem sejmowej noweli jest powrót do systemu, w którym awans sędziowski jest oparty na kryterium kwalifikacji i wiedzy merytorycznej, a nie na kryterium upływu czasu.

Senatorowie zapoznali się także z opinią Biura Legislacyjnego Kancelarii Senatu, które nie zgłaszało uwag o charakterze legislacyjnym.

Senator Zbigniew Cichoń zaproponował poprawkę do ustawy, dotyczącą zmian w art. 4 i zmierzającą do tego, aby już rozpoczęte postępowania w sprawie awansu poziomego zostały zakończone.

W głosowaniu zaproponowana zmiana została zaakceptowana przez Komisję Praw Człowieka i Praworządności, która następnie jednomyślnie przyjęła ustawę o zmianie ustawy - Prawo o ustroju sądów powszechnych oraz niektórych innych ustaw wraz z zaaprobowaną wcześniej poprawką. Na sprawozdawcę stanowiska komisji w tej sprawie wybrano senatora Z. Cichonia.

***

Podczas posiedzenia Komisji Spraw Emigracji i Łączności z Polakami za Granicą rozpatrywano ustawę o zmianie ustawy o Karcie Polaka. Sejm uchwalił tę nowelizację na swym 23. posiedzeniu, 3 października br., na podstawie projektu przygotowanego przez sejmową Komisję Łączności z Polakami za Granicą.

W noweli zdecydowano m.in., że osoby, które ukończyły 65 lat, a będą się ubiegać o Kartę Polaka, otrzymają ją bezterminowo, a nie na 10 lat. Zgodnie z zaproponowanymi rozwiązaniami osoby zainteresowane Kartą Polaka będą mogły udowodnić prawo do jej posiadania na podstawie własnych dokumentów, np. metryki urodzenia. Obecnie, aby wykazać polskie pochodzenie, wnioskodawca musi przedłożyć dokumenty stwierdzające pochodzenie swoich przodków.

Sejmowa nowela umożliwi także przyznawanie Karty Polaka tzw. bezpaństwowcom polskiego pochodzenia, w szczególności na Łotwie i w Estonii, gdzie ustawodawstwo przewiduje taki status, tj. osoby tam zamieszkującej, ale pozbawionej pewnych praw. Dotychczasowa ustawa stwierdza, iż Kartę Polaka mogą otrzymać jedynie obywatele państw powstałych po rozpadzie ZSRR.

Według danych Ministerstwa Spraw Zagranicznych o Kartę Polaka ubiegało się dotychczas 9896 osób, w wypadku 72 wydano decyzje odmowne.

Ustawa o Karcie Polaka weszła w życie 29 marca br. Wprowadziła ułatwienia i przywileje dla naszych rodaków zamieszkałych na Wschodzie, gdyż nie jest tam uznawane podwójne obywatelstwo. Umożliwia m.in. refundację wizy Schengen, dostęp do polskich szkół i uczelni, ułatwia uzyskiwanie stypendiów, podejmowanie pracy i prowadzenie działalności gospodarczej w Polsce.

Kartę Polaka wydaje konsul; jest ważna przez 10 lat od momentu przyznania i może być przedłużana na wniosek zainteresowanego.

Osoby ubiegające się o Kartę Polaka muszą wykazać swój związek z polskością - w tym przynajmniej bierną znajomość języka polskiego, wykazać, że jedno z rodziców lub dziadków bądź dwoje pradziadków było narodowości polskiej, albo też przedstawić zaświadczenie organizacji polonijnej o działalności na rzecz kultury i języka polskiego.

Według resortu spraw zagranicznych najtrudniejsza sytuacja, jeśli chodzi o wydawanie Karty Polaka, jest na Białorusi, gdzie dochodzi nawet do zastraszania osób ubiegających się o nią. Z kolei Ministerstwo Edukacji Narodowej poinformowało, że w efekcie wprowadzenia Karty Polaka wśród Polaków na Wschodzie, a szczególnie w Kazachstanie, wzrosło zainteresowanie nauką języka polskiego.

Podczas posiedzenia Komisji Spraw Emigracji i Łączności z Polakami za Granicą senatorowie zapoznali się z opinią Biura Legislacyjnego Kancelarii Senatu, którą przedstawił dyrektor Roman Kapeliński. Zaproponował on wprowadzenie do sejmowej nowelizacji dwóch poprawek, zmierzających do doprecyzowania zapisu art. 23 ust. 2 ustawy nowelizowanej, dotyczącego danych zawartych w rejestrze wniosków o przyznanie i unieważnienie Karty Polaka. Rejestr powinien zostać uzupełniony o status bezpaństwowca, analogicznie do art. 13 ust. 1, dotyczącego danych zawartych we wniosku o wydanie Karty Polaka. Kolejna propozycja dotyczyła uzupełnienia przepisu art. 2 o możliwość wydania Karty Polaka z prawidłowo określonym terminem na wniosek jej posiadacza, ponieważ wejście w życie art. 2 spowoduje niezgodność terminu określonego w karcie ze stanem prawnym wynikającym z tego przepisu.

W dyskusji postulowane zmiany poparł senator Piotr Zientarski, a także wicedyrektor Departamentu Konsularnego i Polonii w Ministerstwie Spraw Zagranicznych Wojciech Tyciński, który stwierdził, że rząd popiera rozwiązania zaproponowane w rozpatrywanej nowelizacji, a także uwagi zasygnalizowane przez senackie biuro legislacyjne, racjonalizujące i doprecyzowujące sejmowe zapisy.

W głosowaniu komisja jednomyślnie poparła nowelizację ustawy o Karcie Polaka wraz z poprawkami zgłoszonymi przez senatora P. Zientarskiego. Ustalono, że podczas posiedzenia plenarnego stanowisko komisji w tej sprawie zarekomenduje Izbie senator P. Zientarski.

Na zakończenie posiedzenia Komisji Spraw Emigracji i Łączności z Polakami za Granicą wicedyrektor Departamentu Konsularnego i Polonii W. Tyciński przedstawił informację o aktualnym stanie realizacji ustawy o Karcie Polaka na Ukrainie i Białorusi. Poruszył też kwestię trudności organizacyjno-technicznych, związanych z wdrażaniem systemu informatycznego obsługującego ten proces. Omówił również sytuację kadrową w polskich konsulatach na Wschodzie. Uzupełniając informację, dyrektor Biura Polonijnego Kancelarii Senatu Artur Kozłowski przedstawił dane liczbowe dotyczące zgłoszonych wniosków i wydanych Kart Polaka.

Wicemarszałek Krystyna Bochenek i senator Bronisław Korfanty wskazali na bardzo małą liczbę wydanych kart, a także małe zainteresowanie Polaków tym dokumentem. Senatorowie wyrazili zaniepokojenie ograniczonymi możliwościami konsulatów w zakresie obsługi Polaków zgłaszających się do polskich przedstawicielstw.

Senator Janina Felińska poinformowała o swoim udziale w uroczystych obchodach święta Komisji Edukacji Narodowej, które odbyły się 11 października br. w Grodnie, na Białorusi. Uroczystości zorganizowali Zjednoczenie Społeczne "Polska Macierz Szkolna", Zjednoczenie Społeczne "Związek Polaków na Białorusi" oraz konsul generalny RP w Grodnie.

Senator Kazimierz Kleina poinformował o spotkaniu z grupą polskich studentów z Kazachstanu. Senator zgłosił wniosek o zorganizowanie w Senacie spotkania z przedstawicielami środowisk studentów polskiego pochodzenia z krajów byłego ZSRR. Tę inicjatywę poparł przewodniczący Komisji Spraw Emigracji i Łączności z Polakami za Granicą senator Andrzej Person, który poinformował następnie o wynikach wyborów do litewskiego parlamentu oraz udziale Polaków w tych wyborach.

Senator Łukasz Abgarowicz zrelacjonował spotkanie z przedstawicielami Klubów Stypendystów, uczestniczących w IV edycji "Szkoły Liderów", organizowanej przez Fundację "Semper Polonia". Senator poinformował też, że wziął udział w polsko-ukraińskim spotkaniu "Dialog dwóch kultur", zorganizowanym z okazji 199. rocznicy urodzin Juliusza Słowackiego, które odbyło się w Krzemieńcu, na Ukrainie. Organizatorami tego międzynarodowego spotkania były Muzeum Juliusza Słowackiego w Krzemieńcu i Narodowe Muzeum Ziemi Przemyślańskiej w Przemyślu.

Senator Ł. Abgarowicz uczestniczył także w uroczystościach 50-lecia Polskiego Teatru we Lwowie, a we wrześniu br. wziął udział w wyjeździe studyjnym na Litwę, zorganizowanym przez Stowarzyszenie "Wspólnota Polska". Celem wyjazdu było spotkanie z dyrektorami szkół polskojęzycznych na Litwie i Łotwie, omówienie najważniejszych problemów i potrzeb tych placówek, przegląd inwestycji realizowanych przez stowarzyszenie oraz prezentacja możliwości wykorzystania w procesie dydaktycznym nowoczesnych technik multimedialnych. Konkludując, senator pozytywnie ocenił efekty działalności inwestycyjnej Stowarzyszenia "Wspólnota Polska". Jak stwierdził, poniesione nakłady wyraźnie poprawiły funkcjonowanie polskich placówek oświatowych na Litwie.

Podczas wspólnego posiedzenia Komisji Praw Człowieka i Praworządności oraz Komisji Ustawodawczej przeprowadzono pierwsze czytanie projektu ustawy o zmianie ustawy o uznaniu za nieważne orzeczeń wydanych wobec osób represjonowanych za działalność na rzecz niepodległości bytu Państwa Polskiego.

W imieniu wnioskodawców, grupy senatorów, projekt omówił i uzasadnił senator Jan Rulewski.

Zakłada on przedłużenie z roku do dwóch lat (do 18 listopada 2009 r.) terminu, w którym osoby internowane w stanie wojennym będą się mogły ubiegać o odszkodowanie i zadośćuczynienie. Możliwość ubiegania się internowanych w okresie stanu wojennego przez rok o odszkodowanie i zadośćuczynienie została przyznana na podstawie nowelizacji ustawy o uznaniu za nieważne orzeczeń wydanych wobec osób represjonowanych za działalność na rzecz niepodległego bytu państwa polskiego z 19 września 2007 r.

W uzasadnieniu projektu napisano: "Wydaje się, że spełnienie wymogu złożenia żądania w ustawowym terminie jest problematyczne, w szczególności w wypadku osób, które mają miejsce zamieszkania poza granicami Polski. Jest to związane przede wszystkim z brakiem informacji o przysługujących tej grupie uprawnieniach". Stąd pomysł przedłużenia tego terminu z roku do dwóch lat.

Wnioskodawcy przypomnieli, że z danych Instytutu Pamięci Narodowej wynikało, iż projekt obejmie 9732 osoby internowane. Zakładano, że w wypadku każdego uprawnionego zostanie zasądzona najwyższa dopuszczalna kwota 25 tys. zł, co dawałoby łącznie 243 mln 300 tys. zł. "Precyzyjne określenie kosztów realizacji projektu nie jest jednak możliwe, o wysokości odszkodowania i zadośćuczynienia każdorazowo orzeka bowiem sąd" - podkreślili senatorowie.

Zgodnie z ubiegłoroczną nowelizacją, osoby represjonowane lub skazane w latach 1944-1989 w związku z działalnością na rzecz niepodległości Polski mogły się starać o odszkodowanie w wysokości do 25 tys. zł. Wcześniej o uznanie za nieważne orzeczeń peerelowskich sądów i tym samym o odszkodowanie mogły się ubiegać tylko te osoby, które zostały pokrzywdzone w okresie od 1944 do 1956 r. Nowelizacja wydłużyła ten okres do grudnia 1989 r.

Ustawa o uznaniu za nieważne orzeczeń wydanych wobec osób represjonowanych dotyczy orzeczeń nie tylko sądów, ale też kolegiów ds. wykroczeń. Z jej zapisów i z prawa do odszkodowania mogą korzystać także osoby internowane w stanie wojennym. O tym, czy danej osobie przysługuje odszkodowanie, czy nie, decyduje sąd. On również ustala wysokość tego odszkodowania.

Mogą się o nie ubiegać osoby, które nie zostały skazane, a znalazły się w więzieniu, a także małżonkowie, dzieci i rodzice poszkodowanych. Wysokość odszkodowania nie jest ograniczona w wypadku osób, które w związku z działalnością niepodległościową poniosły śmierć.

W dyskusji głos zabrali: przedstawicielki Ministerstwa Sprawiedliwości - prokurator w Departamencie Legislacyjno-Prawnym Grażyna Taładaj i sędzia w Departamencie Sądów Powszechnych Irena Rybarska, wicedyrektor Biura Legislacyjnego Kancelarii Senatu Adam Niemczewski, dyrektor Biura Edukacji Publicznej w Instytucie Pamięci Narodowej Jan Żaryn oraz senatorowie Krzysztof Kwiatkowski, J. Rulewski, Krzysztof Piesiewicz, Jan Wyrowiński, Grażyna Sztark i wicemarszałek Zbigniew Romaszewski.

W wyniku dyskusji senator K. Piesiewicz zaproponował wprowadzenie poprawki, która następnie została przyjęta w głosowaniu.

Przewodniczący obradom senator K. Kwiatkowski poddał pod głosowanie wniosek o przyjęcie projektu ustawy wraz z przyjętą wcześniej poprawką w formie tekstu jednolitego, co zostało jednomyślnie zaakceptowane. Na sprawozdawcę stanowiska komisji podczas drugiego czytania projektu wybrano senatora J. Rulewskiego.

***

Podczas posiedzenia Komisji Ustawodawczej rozpatrzono trzy wyroki Trybunału Konstytucyjnego:

• wyrok z dotyczący ustawy - Prawo o notariacie;
• wyrok z 19 czerwca br. dotyczący ustawy - Kodeks pracy;
• wyrok z 26 czerwca br. dotyczący ustawy - Kodeks postępowania cywilnego.

Po zapoznaniu się z informacją Biura Legislacyjnego Kancelarii Senatu na temat istoty i sentencji poszczególnych wyroków, ewentualnych działań podjętych przez inne podmioty upoważnione do inicjatywy ustawodawczej, a także z propozycjami zapisów uwzględniających zastrzeżenia Trybunału Konstytucyjnego Komisja Ustawodawcza postanowiła wnieść inicjatywę ustawodawczą w sprawie zmiany ustawy - Prawo o notariacie. Za niecelowe uznano natomiast wnoszenie inicjatyw w sprawie zmiany ustawy - Kodeks pracy oraz ustawy - Kodeks postępowania cywilnego.

Tego samego dnia Komisja Ustawodawcza przeprowadziła pierwsze czytanie projektu uchwały Senatu w sprawie uczczenia 30. rocznicy wyboru kardynała Karola Wojtyły na Stolicę Piotrową, zgłoszonego przez grupę senatorów.

Projekt uchwały okolicznościowej w imieniu wnioskodawców przedstawił senator K. Kwiatkowski.

W tekście przypomniano, że mija właśnie 30 lat od wyboru kardynała z Krakowa, Karola Wojtyły, na Stolicę Piotrową i początku pontyfikatu papieża Jana Pawła II. Pontyfikatu, który zmienił oblicze ziemi, a my otrzymaliśmy wyjątkowy dar życia w tych samych czasach, dar słuchania Jego słów i czerpania z Jego nauk. Jak stwierdzono w projekcie, u podstaw tego nauczania znajdowało się zawsze wielkie umiłowanie człowieka, podkreślanie jego niezbywalnej godności i wynikających z tego praw osoby ludzkiej.

Autorzy projektu uchwały przypomnieli także o innych najważniejszych elementach nauczania papieskiego, jak np. o tym, że jedynie na fundamencie prawdy i wolności, cywilizacji miłości, obrony godności każdego człowieka i każdego życia może istnieć trwały pokój wewnętrzny i zewnętrzny. Papież mówił też o potrzebie budowania wspólnoty ludzkiej bez wyrzekania się własnej wiary, miłości do własnego narodu i rezygnacji z obrony własnego systemu wartości przy jednoczesnym obdarzaniu szacunkiem wyznawców innych religii, przedstawicieli innych narodów i kultur.

Jak napisano w projekcie uchwały, Jan Paweł II uczył nas, że żadna wspólnota nie może przetrwać bez prawdziwej solidarności. Przypomniano także, iż zwracając się do polityków, na których ciąży szczególna odpowiedzialność za wolność i niepodległość ojczyzny, upominał, że jedynym celem naszych działań powinno być dobro człowieka i dobro wspólne, a nie grupowe czy indywidualne korzyści. Przypominał zasady, na jakich powinno się opierać odrodzone niepodległe państwo polskie. Papież przestrzegał wolnego człowieka przed zastępowaniem cywilizacji miłości konsumpcyjną cywilizacją śmierci. Jak stwierdzono w projekcie, niezapomniane są jego słowa, że demokracja sprowadzona do reguły rządów większości może się zamienić w jawny lub ukryty totalitaryzm.

Jak napisano, postawie Jana Pawła II zawdzięczamy w ogromnej mierze upadek muru dzielącego Europę i powrót Polski do rodziny wolnych narodów zjednoczonej Europy.

W przedstawionym projekcie Senat oddaje hołd wielkiemu Polakowi, Ojcu Świętemu Janowi Pawłowi II oraz wyraża wdzięczność za świadectwo życia i wartości, które przekazał w swoim nauczaniu.

Pamiętając, że dalsza realizacja tego przesłania ciągle przed nami, autorzy inicjatywy wyrazili nadzieję, że spełnią się prośby wiernych: Santo subito, ponawiane od dnia Jego odejścia do domu Ojca, i Sługa Boży Papież Jan Paweł II zostanie wkrótce wyniesiony na ołtarze.

Ponieważ senatorowie nie zgłosili żadnych zastrzeżeń do przedstawionego projektu uchwały, w głosowaniu, na wniosek senatora K. Kwiatkowskiego, Komisja Ustawodawcza postanowiła zarekomendować Senatowi podjęcie uchwały w sprawie uczczenia 30. rocznicy wyboru kardynała Karola Wojtyły na Stolicę Piotrową, zgodnie z projektem zgłoszonym przez wnioskodawców. Do reprezentowania komisji w dalszych pracach nad tym projektem upoważniono senatora Zbigniewa Cichonia.