Oświadczenie skierowane do prezesa Rady Ministrów Jerzego Buzka

Szanowny Panie Premierze!

Wszyscy jesteśmy zainteresowani podniesieniem koniunktury w polskim rolnictwie, między innymi przez lepsze wykorzystanie gruntów rolnych i pełniejsze zagospodarowanie produktów rolnych. Dlatego wnosimy o: po pierwsze, poszerzenie zwolnienia z akcyzy produkcji paliw dla silników z zapłonem iskrowym o paliwa zawierające komponenty z przetworzonego alkoholu etylowego pochodzenia rolniczego; po drugie, podjęcie działań umożliwiających uruchomienie na obszarze Rzeczypospolitej Polskiej produkcji estrów etylowych lub metylowych kwasów tłuszczowych oleju rzepakowego z wykorzystaniem ich do paliw silnikowych z zapłonem samoczynnym.

W chwili obecnej, zgodnie z rozporządzeniem ministra finansów z dnia 22 grudnia 2000 r., DzU nr 119, obniżka akcyzy dotyczy benzyn z dodatkiem eteru etylo-tert-butylowego (ETBE). ETBE produkowany jest w jednym z zakładów koncernu ORLEN SA i dodawany do benzyn jako zamiennik MTBE. Obecne zdolności produkcyjne umożliwiają zagospodarowanie rocznie około 35 tysięcy t odwodnionego alkoholu etylowego. Zapotrzebowanie na alkohol etylowy można by zwiększyć, gdyby taką samą obniżką akcyzy objąć etery etylowe wytwarzane z innych olefin, na przykład zawarte we frakcji C5 uzyskiwanej z przerobu ropy naftowej.

Obecnie na świcie i w Europie dominuje wytwarzanie i stosowanie, przeważnie do celów paliwowych, metylowych estrów kwasów tłuszczowych. Analogiczne etylowe estry mogą być również produkowane i używane do tych samych celów jak estry metylowe, lecz informacje w literaturze na ich temat są znacznie mniej liczne.

Wynika to być może z ceny etanolu, a zapewne też z konieczności jego głębokiego odwodnienia do Ł 0,2% H₂0, wymaganego w omawianym procesie wytwarzania metodą transestryfikacji.

Oprócz stosowania jako paliwa dla silników wysokoprężnych, omawiane estry wykorzystuje się również jako wielce skuteczne materiały smarowe, rozpuszczalniki, a także otrzymuje się z nich skuteczne środki powierzchniowo czynne. Wszystkie te produkty wykazują w porównaniu z petrochemicznymi - węglowodorowymi - analogami znacznie korzystniejsze właściwości proekologiczne.

Technologia wytwarzania estrów niskocząsteczkowych alkoholi i kwasów tłuszczowych z olejów roślinnych polega na reakcji alkoholu z olejem w molowym stosunku ł 3 w obecności katalizatora i w odpowiedniej temperaturze, zazwyczaj nie przekraczającej punktu wrzenia alkoholu. Stąd reakcję przeprowadza się na ogół bez ciśnienia.

Proces transestryfikacji alkoholem triacylowych glicerydów oleju technicznie nie jest skomplikowany, wymaga jednak opanowania technologii i starannego jej prowadzenia. Obok pożądanych estrów jako produkty uboczne otrzymuje się glicerol (glicerynę), ewentualnie niewielką ilość kwasów tłuszczowych, a ponadto z katalizatora fosoran potasu, odpadowe związki białkowe i zużyty bentonitowy adsorbent z rafinacji wyprodukowanych estrów. Nieprawidłowe prowadzenie procesu powoduje otrzymanie produktu niespełniającego wymagań dotyczących jakości. Wskaźnik zużycia oleju w produkcji estru przy właściwym prowadzeniu procesu wynosi 1,05 t/t, lub mniej; glicerol stanowi około 10% masy użytego oleju.

W technologii wytwarzania estrów kwasów tłuszczowych z olejów roślinnych istnieją dwie tendencje. Pierwsza to produkcja w niewielkich, stosujących proces periodyczny rolniczych wytwórniach - agrorafineriach o zdolności produkcyjnej od kilkuset do kilku tysięcy ton rocznie biodiesla, a ich głównym przeznaczeniem jest zaopatrywanie w paliwo lokalnego rolnictwa. Druga to duże wytwórnie o wydajności rocznej ł 30 tysięcy t, na ogół stosujące ciągłą metodę dla produkcji biodiesla w ilościach o znaczeniu w gospodarce regionalnej lub nawet państwowej.

Z danych zawartych w literaturze wynika również, że do wytworzenia 1 t bioestru RME trzeba zużyć około 2,7-4,1 t nasion rzepaku. Przy aktualnym plonie nasion rzepaku 2,4 t/ha odpowiada to zbiorowi z powierzchni 1,125-1,71 ha. Przyjmując za prognozami specjalistów zwiększenie plonu do 3 t/ha oraz to, że arał uprawy rzepaku w Polsce wzrośnie do około 1 miliona 500 tysięcy ha i że połowę zbiorów będzie można przeznaczyć na produkcję estrów metylowych, to wielkość produkcji RME mogłaby wynieść około 650-700 tysięcy t. Jest to ilość porównywalna z obecnym importem oleju napędowego i połową ilości tego paliwa zużywanego do napędu maszyn rolniczych w ciągu roku.

Brak również doniesień na temat produkowanych na większą skalę w Polsce estrów alkoholi i kwasów tłuszczowych z nasion rzepaku. Powodem tego mogą być: wysoka cena nasion rzepaku lub oleju jako surowca, powodująca zbyt wysokie koszty produkcji; zmienna jakość produktu, nie zawsze spełniającego wymagania normy dla biodiesla, a także przesłanki polityczne, to jest sprzeczności interesów w konkurencji z rynkiem spożywczym oraz lobby importerów paliw.

O opłacalności produkcji estrów metylowych (RME) w Polsce mogą decydować: wielkość nakładów inwestycyjnych - odwrotnie proporcjonalna do wielkości instalacji; cena nasion rzepaku, wykorzystanie makuchów jako paszy oraz słomy rzepakowej do celów grzewczych; zagospodarowanie ubocznych produktów z produkcji estrów - fosforanu potasu jako nawozu mineralnego oraz glicerolu (gliceryny) jako surowca dla przemysłu kosmetycznego bądź ostatecznie jako paliwa dla celów grzewczych.

Warunkiem koniecznym przed uruchomieniem produkcji biopaliw na obszarze Rzeczypospolitej Polskiej jest wykonanie oceny ekonomicznej tego przedsięwzięcia w skali makrogospodarczej, z uwzględnieniem zarówno interesów producentów rzepaku i biopaliwa, jak i interesu budżetu państwa, bowiem koszty produkcji i nałożone na gotowy wyrób akcyza i podatek VAT zadecydują o cenie detalicznej paliwa oraz o popycie na nie. Bez ingerencji rządu w ustawodawstwo podatkowe promujące rozwój biopaliw nie będzie możliwy szybki rozwój naszego rolnictwa i konieczny, a wymagany przez Unię Europejską wzrost udziału odnawialnych źródeł nośników energii w gospodarce.

Z wyrazami szacunku