Warszawa, dn. 2000-02-

Pani
Alicja Grześkowiak
Marszałek Senatu
Rzeczypospolitej Polskiej
Warszawa

Deficyt obrotów bieżących bilansu płatniczego wg danych wstępnych opublikowanych przez Narodowy Bank Polski wyniósł w 1999 r. 11.660 mln USD. Złożyły się na to: deficyt obrotów towarowych w wysokości 14.462 mln USD, deficyt obrotów usługowych 1.623 USD, ujemne saldo obrotów 800 mln USD oraz nadwyżki transferów bieżących w wysokości 1.589 mln USD i niesklasyfikowanych obrotów bieżących 3.636 mln USD.

Znaczny wzrost deficytu obrotów bieżących w 1999 r. (o 4,8 mld USD w porównaniu z 1998 r.) spowodowany był pogorszeniem sytuacji we wszystkich pozycjach rachunku bieżącego. Deficyt rejestrowanej płatniczo wymiany towarowej z zagranicą wzrósł w 1999 r. o 0,7 mld USD, deficyt obrotów usługowych zwiększył się o 1,1 mld USD a ujemne saldo dochodów pogłębiło się o 0,2 mld USD. Nastąpiło zmniejszenie nadwyżek sald transferów bieżących o 0,4 mld USD i nie sklasyfikowanych obrotów bieżących o 2,4 mld USD.

Pogorszenie salda nie sklasyfikowanych obrotów bieżących było główną przyczyną wzrostu deficytu obrotów bieżących w 1999 r. Skup walut obcych zmniejszył się na skutek spadku opłacalności zakupów bazarowych, wywołanej dewaluacją rubla i hrywny. Należy liczyć się z jego dalszym zmniejszeniem się w przyszłości, co jest naturalnym procesem wynikającym przede wszystkim z wyrównywania się cen w Polsce i Niemczech oraz zmniejszaniem się obrotów na polskich bazarach i targowiskach. Zwiększenie deficytu obrotów usługowych spowodowane było zmniejszeniem wpływów z tytułu usług transportowych, na skutek ograniczenia wymiany handlowej, przy wzroście wydatków za usługi zagraniczne.

Obserwowany w roku 1999 wzrost wymiany towarowej związany był przede wszystkim z reperkusjami kryzysu rosyjskiego oraz wolniejszym niż oczekiwano ożywieniem gospodarczym w krajach Unii Europejskiej. Utrata rynków wschodnich oraz mniejszy popyt na polskie towary ze strony państw zachodnioeuropejskich, a szczególnie Niemiec, doprowadziły do osłabienia dynamiki polskiego eksportu, któremu jednak nie towarzyszyło adekwatne zmniejszenie importu.

Rząd bardzo uważnie śledzi bieżącą sytuację gospodarczą kraju i kształtowanie się poszczególnych wskaźników makroekonomicznych, które mogą być sygnałem ostrzegawczym w przypadku pojawienia się jakichkolwiek zagrożeń wystąpienia kryzysu walutowego. Wśród nich znajduje się również wielkość salda obrotów bieżących bilansu płatniczego, jak i jego realizacja w PKB. Wielkość deficytu (7,6% w relacji do PKP) skłania do ostrożności, ale nie stanowi sytuacji kryzysowej. Deficyt na rachunku bieżącym był w 1999 r. finansowany praktycznie całkowicie nadwyżką na rachunku kapitałowym i finansowym. Ważna jest również korzystna struktura tej nadwyżki. W 1999 roku, podobnie jak w latach poprzednich, głównym źródłem finansowania deficytu obrotów bieżących był napływ kapitału w formie inwestycji bezpośredniej oraz kredytów o terminie spłaty powyżej jednego roku, a więc kapitał o charakterze długoterminowym. Napływ bezpośrednich inwestycji zagranicznych w 58% pokrywa deficyt obrotów bieżących. Polska posiada bardzo wysoki poziom rezerw oficjalnych brutto (25.494 mln USD na koniec 1999 r.), które w 1999 r. pokrywały wartość 7,5 miesięcznego importu (tak jak w1998 r.) i na bieżąco reguluje swoje zobowiązania płatnicze wobec zagranicy.

Rząd na posiedzeniu Rady Ministrów w dniu 1 lutego br. uznał problem deficytu obrotów bieżących bilansu płatniczego za średnioterminowe zagrożenie dla rozwoju gospodarczego Polski.

1. Rząd podjął decyzję o przyśpieszeniu realizacji programu opracowanego przez Ministerstwo Gospodarki zawartego w materiale "Ocena sytuacji i propozycje działań dla polepszenia sytuacji w handlu zagranicznym", który w dniu 4 sierpnia 1999 r. został przyjęty przez Radę Ministrów. Rząd będzie dążył do zwiększenia efektywności oraz racjonalności wykorzystania budżetowych środków promujących polski eksport. W ww. dokumencie określone zostały cele polityki proeksportowej Rządu na lata 1999-2002 oraz działania i instrumenty, za pomocą których możliwe będzie ich osiągnięcie. Celem tej polityki do 2000 r. jest promowanie proeksportowego rozwoju gospodarczego Polski, poprawa konkurencyjności polskiej oferty eksportowej i zwiększenie wolumenu eksportu oraz intensyfikacja dopływu do Polski bezpośrednich inwestycji zagranicznych.

- ubezpieczenia kredytów eksportowych,

2. Zgodnie z przyjętym 1 lutego 2000 r. stanowiskiem rząd dąży do zapewnienia przedsiębiorstwom szybkiej i aktualnej informacji ekonomicznej i handlowej za pośrednictwem służb dyplomatycznych i samorządów oraz do podjęcia negocjacji w sprawie ułatwień w dostępie polskich firm do rynków Unii Europejskiej, Rosji i Chin.

4. Rząd przygotowuje ponadto nowelizację ustawy o gwarantowanych przez Skarb Państwa ubezpieczeniach kontraktów eksportowych, rozszerzającą zakres działalności prowadzonej przez Korporację Ubezpieczeń Kredytów Eksportowych S.A. (KUKE S.A.) o ubezpieczenia inwestycji bezpośrednich za granicą, koszty poszukiwań zagranicznych rynków zbytu oraz udzielanie gwarancji ubezpieczeniowych związanych z kontraktem eksportowym.

1. uproszczenia procedur przeciwdziałających nadmiernym zakupom i dumpingowi,

2. zaostrzenia barier pozataryfowych (wymogów standaryzacyjnych, sanitarnych i weterynaryjnych),

W odpowiedzi na pytania Pana Senatora w sprawie trybu sporządzania prognoz pragnę wyjaśnić, że zgodnie z ustawą o finansach publicznych budżet państwa jest rocznym planem dochodów i wydatków oraz przychodów i rozchodów. Do projektu ustawy budżetowej załącza się uzasadnienie zawierające między innymi założenia makroekonomiczne na rok budżetowy i dwa kolejne lata. Prognozy bilansu płatniczego i obrotów bieżących są elementem prognoz makroekonomicznych. Nie stanowią one części budżetu, nie podlegają więc wykonaniu przez rząd.

Założenia i prognozy makroekonomiczne będące podstawą do ustalenia dochodów i wydatków budżetu państwa na dany rok są sporządzane na przełomie lipca i sierpnia roku poprzedniego. Prognoza deficytu obrotów bieżących w ustawie budżetowej na 1999 r. wynosiła 7.800 mln USD a deficytu obrotów towarowych - 14.300 mln USD, wykonanie wyniosło natomiast odpowiednio 11.660 mln USD, 14.462 mln USD. Prognoza bilansu płatniczego do ustawy budżetowej została sporządzona w sierpniu 1998 r. Kryzys rosyjski, który spowodował znaczne pogorszenie warunków zewnętrznych i załamanie polskiego eksportu rozpoczął się w sierpniu 1998 r., a jego skutki dla polskiego handlu zagranicznego były widoczne w statystyce rzeczowej (GUS) od września 1998 r., a więc w statystyce płatniczej NBP dopiero w 1999 r. Wystąpienia tak poważnego kryzysu, ani jego skutków w momencie rozpoczęcia nie można było przewidzieć. Rok kryzysowy jest sytuacją wyjątkową i przygotowywanie prognoz w takim okresie jest bardzo trudne.

Przewidywane wykonanie bilansu płatniczego na 1999 r. zawarte w ustawie budżetowej na 2000 r. nie pochodziło z grudnia, ale z sierpnia 1999 r. Prognoza na rok 1999 została zweryfikowana w połowie 1999 r., jednak trudne do przewidzenia było tempo ustępowania skutków kryzysu rosyjskiego. Oczekiwany był deficyt obrotów bieżących w wysokości 10.635 mln USD i deficyt obrotów towarowych 14.185 mln USD. Po jedenastu miesiącach 1999 r. wykonanie wynosiło odpowiednio 10.020 mln USD i 12.756 mln USD. Wyniki analiz wskazywały, że przełamanie negatywnych tendencji w handlu zagranicznym nastąpi pod koniec 1999 r. Poprawa jednak nie nastąpiła i rząd podjął na początku 2000 r. dodatkowe działania (opisane powyżej) aby przyśpieszyć oczekiwany przełom w sytuacji polskiego handlu zagranicznego.

Ministerstwo Finansów

Sekretarz Stanu